نشانه های بیماری قلبی باید جدی گرفته شوند، زیرا یکی از خطرناک‌ترین انواع بیماری‌ها، بیماریهای قلبی است. نادیده گرفتن این علائم می تواند باعث بروز اختلالات جدی و شدیدی در شما شوند. پس با شادمگ همراه باشید تا با نشانه های بیماری قلبی آشنا شوید.
ناراحتی قلبی چیست ؟
ناراحتی قلبی به مجموعه عارضه‌های قلبی گفته می‌شود. این عارضه‌ها می‌توانند بخش کوچک یا بزرگ و یا تمام ماهیچه قلب را درگیر کنند. همچنین ناراحتی قلبی می‌تواند بر سلامت عروق نیز اثرگذار باشد. خوب است بدانید که بیماری قلبی علت اصلی مرگ‌ومیر در دنیا شناخته می‌شود. در پزشکی اصطلاح بیماری قلبی را برای چندین عارضه قلبی بکار می‌برند. شایع‌ترین عارضه‌های قلبی عبارت‌اند از:
- عارضه عروق خونی همچون بیماری عروق کرونری
- عفونت قلبی
- عارضه دریچه قلب
- اختلالات ریتم قلب یا آریتمی قلبی
- عارضه عضله قلب
- نقایص قلبی که از بدو تولد و دوره جنینی همراه نوزاد هستند
شایع‌ترین نوع ناراحتی قلبی، بیماری عروق کرونر CAD است که می‌تواند منجر به حمله قلبی شود. افراد می‌توانند با تغییر سبک زندگی و در صورت تجویز پزشک با مصرف منظم داروهای تجویزی، ریسک ابتلا به عارضه قلبی عروقی را تا حدود زیادی کاهش دهند. بروز ناراحتی قلبی عروقی غیر انسدادی و عارضه قلبی ناشی از استرس در زنان شیوع بالاتری نسبت به مردان دارد. بهتر است بدانید که بالا بودن CPK در آزمایش خون می تواند نشان‌دهنده برخی بیماری های قلبی باشد.
علت ابتلا به بیماریهای قلبی چیست ؟
علت بیماریهای قلبی به نوع بیماری بستگی دارد. طیف مختلفی از بیماری قلبی وجود دارد. برای درک علت بیماریهای قلبی، در ابتدا لازم است درک کلی از نحوه عملکرد قلب داشته باشید. قلب یک اندام عضلانی به‌اندازه یک مشت است که در مرکز قفسه سینه متمایل به چپ قرار دارد و همانند یک پمپ عمل می‌کند. قلب به دو قسمت راست و چپ تقسیم می‌شود.
- سمت راست قلب شامل دهلیز و بطن راست است و خون را از طریق شریان‌ها جمع‌آوری کرده و به ریه‌ها پمپاژ می‌کند
- به خون واردشده به ریه‌ها اکسیژن تزریق و دی‌اکسید کربن آن گرفته می‌شود
- سپس خون غنی از اکسیژن وارد سمت چپ قلب، یعنی دهلیز و بطن چپ می‌شود
- در نهایت قسمت چپ قلب خون را به داخل بزرگ‌ترین شریان بدن (آئورت) پمپ می‌کند تا اکسیژن و مواد مغذی به بافت‌های سراسر بدن منتقل گردد
نشانه های بیماری قلبی
درمورد ناراحتی قلبی علائم متفاوت اما شایعی گزارش می‌شود، ولی همیشه این اتفاق به یک صورت رخ نمی‌دهد. گاهی اوقات عارضه قلبی احتمال دارد بی‌صدا باشد و تا زمانی که فرد علائم حمله قلبی، نارسایی قلبی یا آریتمی را تجربه نکند، تشخیص داده نمی‌شود. اما به هر صورت در مورد تمام عارضه‌های قلبی چندین علائم هشداردهنده وجود دارند که آگاهی از آن‌ها می‌تواند در بیشتر مواقع جان بیمار نجات دهد.
اشاره کردیم که هریک از عارضه‌های قلبی می‌توانند علائمی اختصاصی یا مشترک با سایر عارضه‌های قلبی داشته باشند. در زیر به علائم هشداردهنده برخی از شایع‌ترین انواع ناراحتی قلبی اشاره خواهیم کرد:
علائم ناراحتی قلبی: برخی از علائم ناراحتی قلبی شامل احساس خستگی، تنگی نفس و تورم وریدهای گردن، شکم، پاها، ساق پا و مچ پا است.
حمله قلبی: مهم‌ترین علائم حمله قلبی عبارت است از:
- احساس درد یا ناراحتی در قفسه سینه
- احساس درد پشت گردن یا در قسمت فوقانی گردن
- سوء هاضمه
- سوزش سر دل
- سرگیجه
- خستگی مفرط
- تنگی نفس
- تهوع یا استفراغ
- احساس فشار و ناراحتی در نیمه بالای بدن
آریتمی قلبی یا تپش قلب: بیمار در این وضعیت پزشکی احساس می‌کند قلب در قفسه سینه در حال بال زدن است.
عوامل افزایش ریسک ابتلا به عارضه قلبی
به‌طورکلی اگر بخواهیم اصلی‌ترین دلایل بروز بیماریهای قلبی عروقی را عنوان کنیم، باید به سه مورد شایع یعنی سیگار کشیدن، افزایش فشار خون و افزایش چربی خون بد اشاره نماییم. در دنیا بیشتر مبتلایان به عارضه‌های قلبی یکی از سه عامل خطر و افزایش شانس ابتلا به عارضه قلبی که یاد کردیم را دارند.
در کنار این سه مورد چند وضعیت پزشکی دیگر و داشتن یک سبک زندگی بد نیز می‌تواند زنان و مردان را بیشتر در معرض خطر عارضه‌های قلبی قرار دهد. ازجمله عواملی که در افزایش شانس ابتلا به عارضه‌های قلبی موثر هستند، میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- سن: افزایش سن خطر آسیب‌دیدگی عروق نظیر گرفتگی، ضعیف شدن جداره و ضخیم شدن عضله قلب را افزایش می‌دهد
- جنسیت: بیماری قلبی در زنان عموما کمتر از مردان است.
- سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری قلبی خطر دچار شدن به بیماری عروق کرونر را افزایش می‌دهد. اگر والدین در سنین پایین به بیماری قلبی مبتلا شده باشند (قبل از ۵۵ سالگی) این همبستگی قوی‌تر خواهد بود
- سیگار کشیدن: نیکوتین موجود در سیگار رگ‌های خونی را سفت کرده و مونوکسید کربن نیز به پوشش داخلی آن‌ها آسیب می‌زند. چنین تغییراتی باعث مستعد شدن فرد به تصلب شرایین می‌شود. حملات قلبی در افراد سیگاری بیشتر از افراد غیرسیگاری است
- رژیم غذایی نامناسب: رژیم غذایی سرشار از چربی، نمک، قند و کلسترول در بروز بیماریهای قلبی تأثیر مخربی دارد
- فشار خون بالا: فشار خون کنترل‌نشده می‌تواند منجر به سفت و ضخیم شدن شریان‌های بدن شود. چنین تغییراتی باعث باریک و غیرقابل انعطاف‌شدن عروق شده و فرد مستعد به سکته قلبی می‌شود
- سطح کلسترول بالا: سطوح بالای کلسترول خون می‌تواند خطر تشکیل رسوب چربی و تصلب شرایین را افزایش دهد
- دیابت: دیابت خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را افزایش می‌دهد
- چاقی: اضافه وزن و شاخص توده بدنی (BMI) بالا به‌طور معمول به‌عنوان یکی از عوامل خطر بیماریهای قلبی محسوب می‌شود
- عدم تحرک: نبود ورزش در برنامه روزانه با بسیاری از انواع بیماریهای قلبی در ارتباط است
- استرس: استرس و اضطراب مزمن از عوامل مخرب و آسیب‌زننده به شریان‌های قلبی هستند
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان: اگر دندان‌ها و لثه‌ها دچار عفونت شوند، میکروب‌ها می‌توانند پس از ورود به جریان خون، به قلب راه یافته و باعث اندوکاردیت شوند
علائم ناراحتی قلبی
علائم عارضه قلبی یا ناراحتی قلبی بسته به نوع عارضه قلبی که فرد مبتلا به آن است، متفاوت خواهد بود. برخی از بیماران قلبی حتی علائم خفیف را نیز تجربه نمی‌کنند و به صورت خاموش دچار عوارض شدید ناشی از ناراحتی قلبی همچون حمله قلبی و ایست قلبی میشوند.
نشانه های بیماری قلبی عروقی در رگ‌های خونی
زمانی که پلاک‌های چربی در شریان‌ها تجمع میکنند و وضعیت تصلب شرایین را به وجود می‌آورند، ممکن است به عروق خونی و مهم‌تر از آن قلب صدمه وارد کنند. به تدریج جمع شدن پلاک‌ها در عروق سبب تنگ‌تر شدن یا باریک‌ی و در نهایت انسداد کامل عروق خونی خواهد شد. این وضعیت پزشکی فوق‌العاده حساس و خطرساز است و در صورت عدم درمان و رسیدگی حتماً منجر به بروز حمله قلبی می‌شود. همچنین بیمار در این وضعیت پزشکی علائمی همچون آنژین صدری (درد قفسه سینه) را تجربه می‌کند. احتمال اینکه فرد مبتلا سکته کند بسیار قوی است.
آیا بیماری عروق کرونری بی‌علامت است ؟
همان‌طور که اشاره کردیم بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونی اکثراً علائم بالا را تجربه میکنند. با وجود این میتوان گفت بله، گاهی بیماری عروق کرونی بی‌علامت است. بیماری عروق کرونی معمولاً تا زمانی که بیمار دچار وضعیت‌های پزشکی همچون سکته مغزی، نارسایی قلبی، آنژین صدری و حمله قلبی نشود، خاموش باقی‌مانده و تشخیص داده نمی‌شود.
طبق این گفته‌ها میتوان دریافت که دلیل تأکید زیاد متخصصین برای آگاهی افراد از علائم بیماریهای قلبی عروقی چیست. بسیار حائز اهمیت است که نسبت به علائم قلبی عروقی هوشیار و آگاه باشید و درصورتی‌که برخی علائم و تغییرات فیزیکی شما را نگران و مضطرب میکنند، حتماً در موردشان با پزشک صحبت کنید.
در بسیاری از موارد عارضه‌های قلبی عروقی پیش از آن‌که رخ دهند، تنها با چکاپ‌های منظم و ارزیابی‌های دقیق در مراحل اولیه تشخیص داده شده و بیمار تحت معالجه قرار می‌گیرد. لازم است بدانید که هرچه سریع‌تر از وجود اختلال قلبی در خود آگاه شوید، بهتر است. چراکه در این صورت اقدام بهتری انجام می‌گیرد و همچنین در معرض خطرهای احتمالی و جدی همچون سکته قلبی و مغزی قرار نخواهید گرفت.
علائم بیماری عروق کرونر
علائم عارضه عروق کرونر امکان دارد در مردان و زنان تفاوت‌هایی داشته باشد. مردان مبتلا به بیماری عروق کرونر اغلب درد شدید در قسمت قفسه سینه تجربه میکنند. اما در زنان علائمی همچون تنگی نفس، حالت تهوع، خستگی مفرط و چند نشانه دیگر در این بیماری گزارش می‌شود. علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد در قفسه سینه
- سفتی در ناحیه قفسه سینه
- احساس فشار و ناراحتی در ناحیه قفسه سینه
- درد در ناحیه گردن و گلو
- احساس درد در ناحیه فک
- درد در بخش فوقانی شکم یا پشت شکم
- تنگی نفس
- بی‌حسی پاها و بازوها درصورتی‌که عروق در این نواحی تنگ شده باشند
- ضعف و سردی در ناحیه دست، بازو و پا درصورتی‌که رگ‌ها در این نواحی تنگ شده باشند
نشانه های بیماری قلبی ناشی از آریتمی قلب
یکی دیگر از عارضه‌های قلبی شایع در مردان و زنان آریتمی قلبی است. در این وضعیت پزشکی ضربان قلب بیمار ممکن است خیلی آهسته، نامنظم یا بسیار سریع شود. آریتمی قلبی معمولاً با علائم و نشانه‌های زیر همراه است:
- تنگی نفس
- سرگیجه
- سبکی سر
- سنکوپ
- احساس بال زدن قلب در سینه
- احساس درد و ناراحتی در قفسه سینه
- تاکی کاردی یا ضربان قلب سریع
- برادی کاردی یا ضربان قلب آهسته
علائم ناراحتی قلبی ناشی از بیماری کاردیومیوپاتی
اگر بیمار در مراحل اولیه ابتلا به بیماری باشد، شاید هیچ علامتی نداشته باشد. اما با تشدید بیماری علائم زیر بروز میکنند:
- خستگی
- متورم شدن پاها و مچ پا
- تنگی نفس در حالت استراحت
- تنگی نفس در حالت فعالیت
- نامنظم بودن ضربان قلب، تپش یا بال زدن قلب
- غش و سبکی سر
- سرگیجه
نشانه های بیماری قلبی ناشی از نقص قلبی
نقص مادرزادی قلب دیگر عارضه قلبی است، که برخی از نوزادان با آن متولد میشوند. نقایص مادرزادی قلب از زمان تولد در نوزاد قابل‌تشخیص است. کودکان مبتلا به نقص قلبی عروقی معمولاً علائم و نشانه‌های زیر را دارند:
- بروز تنگی نفس هنگامی‌که نوزاد غذا می‌خورد. این حالت ممکن است باعث تداخل در وزن‌گیری به صورت عدم وزن‌گیری مناسب شود
- jورم پاها و اطراف چشم نوزاد
- تورم شکم نوزاد
- خاکستری یا آبی رنگ شدن پوست نوزاد؛ از این وضعیت پزشکی تحت عنوان سیانوز نیز یاد می‌شود
نقایص مادرزادی که خیلی شدید نیستند، معمولاً تا کودکی یا بزرگ‌سالی تشخیص داده نمی‌شوند. ازجمله علائمی که نشان می‌دهد کودک احتمالاً مبتلا به نقص مادرزادی قلب است، اما هنوز نشانه‌های روشنی ندارد میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- متورم شدن دست، مچ پا یا مچ دست
- تنگی نفس حین ورزش کردن و فعالیت‌های روزانه
- خیلی زود خسته شدن حین ورزش یا فعالیت‌های دیگر
دردهای ناشی از ناراحتی قلبی
دردهای ناشی از ناراحتی قلبی ممکن است علاوه بر قفسه سینه دیگر نواحی را هم درگیر کند. ازجمله دردهای مرتبط با بیمار قلبی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد و فشار در ناحیه سینه و بازوها
- درد فک
- درد کمر
- احساس گردن به‌خصوص در قسمت فوقانی و پشت گردن
- درد معده یا درد سر دل
- درد لحظه‌ای قلب یا عودکننده و فروکش‌کننده
- احساس درد حین تنفس کردن
- احساس درد قفسه سینه که در صورت استراحت کم می‌شود
نشانه های بیماری قلبی ناشی از نقایص مادرزادی
این نوع نقایص قلبی از بدو تولد وجود دارند. علائم و نشانه‌های بیماری قلبی در کودکان شامل موارد زیر است:
- رنگ پوست و ناخن متمایل به آبی کم‌رنگ (سیانوز)
- تورم در پاها، شکم یا نواحی اطراف چشم
- تنگی نفس در زمان تغذیه و وزن‌گیری ضعیف نوزاد
معمولاً نقایص مادرزادی که وخامت کمتری دارند تا اواخر دوران کودکی یا بزرگ‌سالی تشخیص داده نمی‌شود. علائم و نشانه‌های نقایص مادرزادی قلب که تهدیدکننده زندگی نیستند عبارت‌اند از:
- تنگی نفس در حین ورزش یا فعالیت سنگین
- خستگی سریع در حین ورزش یا فعالیت فیزیکی
- تورم در دست و پا
تشخیص بیماری های قلبی
به منظور تشخیص بیماریهای قلبی در ابتدا یک معاینه بالینی توسط پزشک انجام می‌شود و سپس سوالاتی در خصوص سابقه درمانی از فرد پرسیده می‌شود. آزمایشاتی که برای تشخیص بیماری قلبی تجویز میشوند بستگی به علائم و تشخیص پزشک دارد. رایج‌ترین آزمایش‌هایی که برای تشخیص بیماریهای قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر است:
- الکتروکاردیوگرام (ECG): در آزمایش الکتروکاردیوگرام سیگنال‌های الکتریکی قلب ثبت می‌شود. با این کار میتوان ریتم‌های غیرطبیعی قلب را تشخیص داد
- مانیتورینگ هولتر: هولتر یک دستگاه الکتروکاردیوگرام قابل‌حمل است که برای ثبت مداوم ریتم قلب، معمولاً بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت مورد استفاده قرار می‌گیرد
- اکوکاردیوگرام: در این آزمایش غیرتهاجمی از امواج صوتی برای تولید تصاویر دقیق از ساختار قلب استفاده می‌شود
- تست استرس (تست ورزش): در این آزمایش پارامترهایی مانند ضربان قلب و فشار خون برای بررسی عملکرد قلب در حین فعالیت ورزشی، ارزیابی می‌شود
- کاتتریزاسیون قلبی: در روش کاتتریزاسیون یک لوله کوتاه در ورید یا شریان کشاله ران یا بازو قرار داده می‌شود. با استفاده از تصاویر اشعه ایکس ظاهرشده بر روی مانیتور، پزشک کاتتر را با دقت از داخل رگ عبور می‌دهد تا زمانی که به قلب برسد و گرفتگی عروق آشکار شود
- سی‌تی اسکن (CT): در سی تی اسکن قلب، روی یک تخت در داخل یک دستگاه تصویربرداری دراز می‌کشید. یک دستگاه اشعه ایکس در داخل دستگاه در اطراف بدن شما می‌چرخد و تصاویری از قلب و قفسه سینه ثبت می‌کند
- ام‌آر‌آی قلبی (MRI): در این روش از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی تولیدشده برای ایجاد تصاویر دقیق از قلب استفاده می‌شود
