والدین در برخورد با کودک لجباز معمولا با شکست مواجه می شوند در حالی که باید اول علت را شناسایی کنید و بعد با راه های ارائه شده اقدام به رفع لجبازی کودکانتان کنید. این مطلب از گروه موفقیت شادمگ نکات مفیدی برای برخورد با کودک لجباز در اختیارتان قرار داده است.
لجباز یا مصمم؟
لطفا بین لجبازی با مصمم بودن فرق بگذارید و ابتدا اطمینان حاصل کنید که آیا کودک شما لجباز است یا مصمم. مصمم بودن یعنی سرسختی مثبت در رسیدن به اهداف سودمند و غلبهی بر موانع. اغلبِ والدینی که خودشان اینگونه هستند، دلشان میخواهد کودکشان نیز از عزم راسخ برخوردار باشد.
بنابراین سرسختی کودکی که برای پیروزی در یک رقابت ورزشی تلاش میکند، نباید با سرسختی یک کودک لجباز همسان تعبیر شود، چراکه لجبازی یعنی پافشاری مصرانهای که از روی جهل و ناپختگی باشد. کودک لجباز به هیچوجه حاضر نیست کوچکترین تغییری در رویهی خود ایجاد کند و هدفش صرفا این است که ساز مخالف بزند و نهایتا حرف خودش را به کُرسی بنشاند.
مثلا سرسختی بیجا در انتخاب غذا یا لباس چیزی جز لجبازی و کجخلقی ناموجه نیست. به بیان دیگر، سرسختی در وجه مثبت حاکی از قاطعیت و ارادهی قوی و در وجه منفی بیانگر لجبازی و ستیزهجویی است.
ویژگی های بچه های لجباز
مشاوره کودک در دنیای کنونی بسیار اهمیت پیدا کرده است . همان طور که گفته اند « تربیت » سخت ترین کار عالم است … از این مشاوره تربیت کودک تلفنی و حضوری یکی از پرکاربردترین …
فقط به این دلیل که کودک شما برای انجام نظرات خودش سرسختی می کند، دلیل نمی شود که او لجباز باشد. مرز باریکی بین مصمم بودن و لجبازی کودک وجود دارد. در اینجا برخی از ویژگی های رفتاری بچه های لجباز وجود دارد که باید به آنها توجه کنید:
- بچه های لجباز تمایل دارند هر چیزی را زیر سوال ببرند.
- آنها انتظار دارند که کارهایشان تایید شود، که باعث میشود اغلب توجه شما را جلب کنند.
- کودک لجباز تمایل به مستقل بودن و پرحاشیه بودن دارند.
- خیلی سخت می توان آنها را به انجام کاری ترغیب کرد.
- کودکان لجباز به طور مکرر کج خلقی می کنند.
- بچه های لجباز دوست دارند رئیس به نظر برسند.
- فرزند لجباز تمایل دارند هر کاری را با شیوه خودشان انجام دهند.
علت لجبازی کودکان
اولین علت
اولین علت لجبازی کودکان را می توان درخواست های غیر معقول آن ها دانست. کودکان به دلیل آن که هنوز درک کاملی از محیط پیرامون و روابط علت و معلولی موجود در نظام زندگی ندارند، نمی توانند بسیاری از مسائل را درک کنند. به عنوان مثال شاید در نیمه شب از شما رفتن به شهر بازی یا سینما را طلب کنند.
یا در مثالی دیگر از شما بخواهند که یکی از ستارگان آسمان را برایشان تهیه کنید. گرچه در ذهن بزرگسالان، عدم تامین این موارد کاملا بدیهی است، اما از نظر کودکان این چنین به نظر نرسیده و سبب بروز لجبازی در آن ها می شود.
دومین علت
دومین علت شایع برای لجبازی کودکان را می توان زیاده خواهی آن ها برشمرد. کودکان به دلیل همان درک ناقصی که در بخش قبل اشاره کردیم، برایشان بسیاری از مسائل قابل فهم نیست. لذا بسیار پیش می آید که در مورد غذا، لباس، اسباب بازی و … میزان زیادی را طلب کنند، گرچه از عهده ی خوردن، پوشیدن و بازی کردن با آن ها برنخواهند آمد، اما در ابتدای کار تمام سعی خود را می کنند تا مالک همه ی آن ها شوند. در اکثر مواقع نیز با ممانعت غیر اصولی اطرافیان مواجه شده و لجبازی در آن ها پرورش می یابد.
سومین علت
سومین علت لجبازی کودکان نیز عدم تمایل به انجام وظایف می باشد. این که کودکان تمایلی به انجام کارهای شخصی خود نداشته باشند و بخواهند که همه ی آن ها را والدینشان به عهده بگیرند کاملا قابل تصور است. مسلما کودکان ترجیح می دهند به جای آن که اتاق خود را مرتب کنند، آن را به هم بریزند. به جای آن که لباس خود را بپوشند، این لباس توسط مادر به آن ها پوشانده شود.
در مورد غذا خوردن و سایر مسائل نیز همین امر صادق است. حتی ممکن است هنگام بازی و نقاشی از والدین بخواهند که نقاشی را کشیده و کاملا رنگ کنند و خود تنها تماشاچی باشند. در واقع آن ها ترجیح می دهند تا کارهای راحت تر را انجام داده و همواره مشغول بازی باشند. اما به هیچ وجه پذیرفتنی نیست که همه ی وظایف یک کودک را والدین او به عهده گرفته و او هیچ مسئولیتی را به عهده نگیرد.
چهارمین علت
اما علت دیگر لجبازی کودکان، بیان خواسته ها به صورت غیر مستقیم می باشد. کودکان در بسیاری موارد به دلیل آن که والدین فرصت کافی برای آن ها ندارند و یا توجه کافی به آن ها نمی کنند از لجبازی و بهانه گیری به عنوان حربه ای برای جلب توجه والدین استفاده می کنند. بنابراین شاید در پس لجبازی کودکان، نیازهای ناشناخته ی آن ها پنهان شده باشد.
در بسیاری از موارد نیز دیده شده کودک لجباز بدون آن که از لجبازی درک درستی داشته باشد و آن را درست یا غلط، خوب یا بد بداند از آن به عنوان سنگ محک واکنش اطرافیان استفاده کرده تا بداند در مواقع مختلف آن ها چه رفتاری از خود نشان می دهند.
علائم کودک لجباز
لجبازی کودکان باعث بروز علائمی در آن ها می شود که زنگ خطر لجبازی را به صدا در می آورد. این کودکان حتی برای انجام کارهای ساده و روزمره نیز والدین خود را به ستوه آورده و حاضر به انجام آن نمی شوند. به عنوان مثال برای مسواک زدن و یا پوشیدن شلوار بعد از رفتن به دستشویی، انرژی زیادی از والدین گرفته و باز هم موفقیتی حاصل نمی شود.
این کودکان دارای اختلال خلق هستند که معمولا دلیل مهمی هم ندارد. رفتارهایی دیگر از جمله جیغ و فریاد، داد زدن، پا کوبیدن به زمین در کودکان لجباز شایع است و این رفتارها در محیط های خارج از منزل و در انظار عمومی بیشتر نمود پیدا می کند. ابراز خشم نیز از دیگر علائم لجبازی کودکان بوده که با بزرگتر شدن وی، با نافرمانی نیز آمیخته می شود.
دقت کنید که پافشاری کودکان لجباز برای رسیدن به هدف در همه ی موقعیت های زمانی و مکانی ادامه دارد و هیچ چیز جلوی آن را نمی گیرد و با رشد کودک نیز شدیدتر می شود.
سن لجبازی
به طور کلی لجبازی کودکان از سن یک سالگی یا به اصطلاح عامیانه سن نوپایی کودک آغاز می شود. اما رفته رفته در سنین دو تا سه سالگی به اوج خود می رسد. در واقع همان زمانی که کودک قادر است ویژگی لجبازی را در خود کشف کرده و پرورش دهد. در همین سنین است که کودک متوجه می شود که رفتارهای مختلف او سبب واکنش های متفاوتی از سوی والدین و سایر اطرافیان خواهد شد.
لذا برای آن که عکس العمل ها را در شرایط گوناگون مورد آزمون قرار دهد، از حس لجبازی خود استفاده می کند. می توان گفت بدین وسیله حس کنجکاوی کودک ارضا می شود.
تا اینجای کار روندی طبیعی در حال طی شدن می باشد اما اگر این وضعیت از حالت نرمال خارج شود و با افزایش سن و نزدیک شدن به سنین دبستان کاهش نیابد و به عکس اضافه هم شود، بسیار نگران کننده خواهد بود.
لازم به ذکر است که لجبازی کودکان در اولین فرزند هر خانواده بیشتر دیده می شود. چرا که والدین از فرصت بیشتری برای تربیت او بهره مند هستند و حساسیت بیشتری نیز روی فرزند نخست خود دارند.
چگونه با بچه های لجباز رفتار کنیم؟
سن لجبازی نوزادان، کودکان نوپا، نوجوان چه موقع است؟ لجبازی می تواند در هر سنی ظاهر شود و سپس تا بزرگسالی ادامه می یابد. به عنوان یک پدر یا مادر، مهم است که راههایی برای برخورد با کودک لجباز خود بیابید، به گونهای که بتوانید رفتار او را بدون ایجاد استرس در خانواده، محدود کنید. در اینجا چند تکنیک برای برخورد با کودک لجباز وجود دارد:
بحث نکنید
کودکان لجباز همیشه آماده رویارویی یا مشاجره با شما هستند. بنابراین ذز برخورد با کودک لجباز ، این فرصت را به آنها ندهید. در عوض، به حرف های فرزندتان گوش فرا دهید و بحث و جدل را به یک گفتگو تبدیل کنید. وقتی نشان میدهید که آماده گوش دادن به طرف داستان آنها هستید، این باعث میشود که آنها نیز به آنچه شما برای گفتن دارید گوش دهند.
با کودک لجباز ارتباط برقرار کنید
لطفا فرزندتان را به انجام کاری که نمی خواهد، مجبور نکنید. این فقط آنها را سرکش تر می کند و بعد آنها دقیقاً کاری را انجام می دهند که نباید انجام دهند. بنابراین، اگر می خواهید فرزندتان تلویزیون تماشا نکند و به جای آن تکالیف خود را انجام دهد، سعی کنید مدتی با او تلویزیون تماشا کنید. این باعث ایجاد رفاقت بین شما میشود و پس از مدت کوتاهی، میتوانید از فرزندتان بپرسید که آیا میخواهد تکالیف خود را انجام دهد.
چند گزینه برای انتخاب ارائه دهید
دستور دادن به یک کودک لجباز، راهی برای شعله ور کردن گستاخی و سرکشی اوست. در عوض، بیایید گزینههایی را به آنها پیشنهاد دهید تا از بین آنها یکی را انتخاب کنند، زیرا این باعث میشود آنها احساس کنند که بر زندگی خود کنترل دارند و میتوانند به طور مستقل تصمیم بگیرند که دوست دارند چه کار بکنند یا نکنند!.
انتخاب ها را محدود نگه دارید تا فرزندتان گیج نشود و فقط دو یا سه گزینه ارائه دهید. به عنوان مثال، اگر قرار است اتاق خود را تمیز کنند، از آنها بپرسید که آیا میخواهند ابتدا با تخت یا کمد شروع کنند به جای اینکه بگویند «از کجا میخواهی شروع کنی!؟»
فرزندتان را درک کنید
از دیدگاه فرزندتان به موضوع مورد نظر نگاه کنید و سعی کنید بفهمید که چرا این گونه لجبازی می کند. اگر قول داده اید که آنها را به پارک ببرید اما به دلیل بد شدن هوا نپذیرفتید، باید به آنها توضیح دهید که چرا نمی توانید به قول خود عمل کنید. فرزند شما این اتفاق را فقط به عنوان یک بدقولی می بیند. اما با توضیح اینکه چرا نمی توانید بیرون بروید و با تعیین تاریخ بعدی برای گردش، می توانید او را راضی کنید.
آرامش خانه را حفظ کنید
مطمئن شوید که خانه شما مکانی است که کودک شما در آن احساس شادی، راحتی و امنیت کند. یادتان باشد که بچه ها با مشاهده کردن یاد می گیرند، بنابراین در خانه با همه افراد به خصوص همسرتان مودب باشید. آنها احتمالاً آنچه را که می بینند تقلید می کنند، بنابراین ضروری است که آرامش خود را حفظ کنید و از بحث و جدل و همچنین داد زدن و توهین کردن در مقابل کودک اجتناب کنید.
با کودک لجباز خود مذاکره کنید
کودکان لجباز وقتی چیزی را میخواهند، به سختی می توانند از آن اجتناب کنند. بنابراین، سعی کنید به جای وضع قانون، با آنها مذاکره کنید. به عنوان مثال، اگر فرزندتان اصرار دارد به دو داستان قبل از خواب حتما گوش دهد، با او توافق کنید که میتواند یک داستان را برای امشب و داستان دیگر را برای فردا شب گوش کند.
رفتار مثبت را تشویق کنید
همیشه برای کودک لجباز الگو تعیین کنید و نگرش مثبتی ارائه دهید. اگر از کلمات «نه»، «نمیتوانم» یا «نمیخواهم» زیاد استفاده میکنید، احتمالاً فرزندتان نیز همین کار را خواهد کرد!.
سعی کنید به لجبازی فرزندتان با دیدی مثبت نگاه کنید. سعی کنید با پرسیدن سؤالاتی از فرزندتان که پاسخ «بله» یا «خیر» را به همراه دارد، با آنها بازی کنید. سؤالات خود را به گونهای طرح کنید که بیشتر اوقات پاسخ آنها «بله» باشد. با این روش به فرزند خود این پیام را می دهید که به او توجه می شود و از او قدردانی می شود.
برای ایجاد نظم برنامه ریزی کنید
پایبندی به برنامه های روزمره و همچنین برنامه های هفتگی می تواند به بهبود رفتار و همچنین عملکرد فرزند شما در مدرسه کمک کند. زمان خواب باید تعریف شود و باید به گونه ای باشد که استراحت کافی برای کودک شما فراهم کند. کم خوابی و خستگی می تواند منجر به مشکلات رفتاری در کودکان سه تا دوازده ساله شود.
قوانین پاداش و تنبیه وضع کنید
کودکان لجباز برای رشد به قوانین و مقررات نیاز دارند. بنابراین، مرزهای دقیقی را تعیین کنید و انتظارات خود را از او روشن کنید. در برخورد با کودک لجباز از فرزندتان بخواهید که در مورد آنها، نظرات خود را ارائه دهد و بعد حتما از آنها پیروی کند. البته این مهم است که در مواقعی انعطاف پذیر باشید، مانند زمانی که در تعطیلات هستید یا در مواقعی که فرزندتان رفتاری مثبت و خوبی از خود نشان می دهد.
مشکلات تربیت کودک لجباز
تربیت کودک لجباز کار آسانی نیست. اگر سریع مشکل را حل نکنید، هر چیز کوچکی می تواند تبدیل به یک تنش بزرگ شود. ممکن است در مورد نحوه برخورد رفتار لجباز کودکان با توصیه های زیادی مواجه شده باشید، اما هر روز زندگی با کودک لجباز یک چالش جدید دارد. اما تنبیه یک کودک لجباز در همه موارد بهترین راه نیست.
غذا خوردن کودکان لجباز
بیشتر کودکان لجباز در مورد غذا و وعدههای غذایی دمدمی مزاج و ایرادگیر هستند. سعی کنید قسمت های کوچکی از غذای مختلف را برای کودک خود سرو کنید و به او اجازه دهید انتخاب کند که از چه چیزی بیشتر می خواهد بخورد.
همچنین می توانید با تهیه دستور العمل های خلاقانه آشپزی، غذا را جالب و خوشمزه تر کنید. همچنین، سعی کنید کودک خود را در کارهای مربوط به غذا مانند چیدن سفره درگیر کنید. از طرفی پاداش دادن به آنها مانند یک دسر مورد علاقه برای تمام کردن وعده های غذایی آنها نیز می تواند مفید باشد.
انجام تکالیف
ببینید آیا فرزند شما در انجام تکالیف محوله مشکل دارد یا از تکلیفی که باید بنویسد یا یاد بگیرد فرار می کند. اگر اینطور باشد، می توانید تکلیفش را به بخش های کوتاه تری تقسیم کنید تا در چند مرحله آنرا انجام دهد. استراحت های کوتاه در بین انجام تکالیف بسیار مفید است . گزینه دیگر انجام ترکیب تکالیف کودک با فعالیت دیگری است. به عنوان مثال، یادگیری املاء را می توان در حالی انجام داد که شما در حال آبیاری باغ هستید و کودکتان به شما کمک می کند.
لباس عوض کردن
یکی از مشکلات برخورد با کودک لجباز این است که آنها هر بار می خواهد چیزی بپوشند که برای موقعیت یا آب و هوای بیرون مناسب نیست. یکی از راههای کاهش تنش این است که لباسهای فرزندتان را مرتب کنید و هر دو هفته یکبار آنها را عوض کنید. همچنین، لباس های نامناسب فصل را در دسترس او نگذارید. هر زمان که می خواهید فرزندتان لباس عوض کند، دو یا سه لباس مختلف بچینید و از او بخواهید که انتخاب کند. به این ترتیب آنها از تصمیم گیری خوشحال می شوند و شما اعصابتان خورد نمی شود!
دعوا های قبل خواب
با نزدیک شدن به زمان خواب، کودک شما شروع به دویدن می کند و سعی می کند بازی کند، بنابراین به راحتی به خواب نمی رود. بنابراین، حدود 30 دقیقه قبل از اینکه چراغ خاموش شود، موسیقی آرامش بخش را پخش کنید و نور را کم کنید. تلویزیون را خاموش کنید. درست قبل از اینکه آنها را به سمت اتاق خواب بفرستید، چند دقیقه با کودک خود ارتباط برقرار کنید و از آنها بپرسید که آیا چیزی برای گفتن در مورد روز خود دارند؟ یا فقط یک سوال ساده مبنی بر اینکه روز خوب یا بد بوده است، بپرسید.
نکات مثبت لجبازی کودکان
داشتن فرزند لجباز چیز بدی نیست. در واقع، دیده شده است که کودکانی که این ویژگی ها را دارند اغلب در تحصیلات و همچنین در زندگی کاری خود موفق می شوند.
آنها کمتر مستعد تسلیم شدن در برابر فشار همسالان هستند که به آنها کمک می کند از چیزهای اشتباهی که ممکن است دوستانشان درگیر آن هستند دوری کنند. تمرین نظم و انضباط مؤثر و تلاش برای درک فرزندتان می تواند به تبدیل شدن آنها به بزرگسالانی مسئولیت پذیر و با اراده قوی کمک زیادی کند.
تفاوت لجاجت و اراده قوی
اگر داشتن عزم راسخ یکی از علاقه مندی های شماست، بنابراین دوست دارید این ویژگی را در فرزندان خود نیز ببنید. اما مشکل این است که می بایست تفاوت بین عزم جزم و لجاجت را بدانید تا بتوانید این دو را از یک دیگر تشخیص بدهید.
لجاجت به معنی تصمیم گیری بی قید و شرط برای انجام یک کار به شیوه ای خاص است. به زبان ساده، فرد لجباز از تغییر افکار و رفتار خود بدون توجه به خواسته های دیگران و شرایط موجود، امتناع می کند.
لجاجت در دیگران می تواند ناشی از عوامل ژنتیکی یا رفتار اکتساب شده به دلیل تاثیرات محیطی باشد.
مشکلات شایع والدین در برخورد با کودک لجباز
۱. چگونه به یک کودک لجباز طرز صحیح استفاده از توالت را آموزش بدهیم؟
آموزش توالت به کودکان کار آسانی نیست، بهویژه اینکه با یک کودک لجباز مواجه باشید. برای اینکه توالت رفتن را به کودک سهسالهی لجباز خود یاد بدهید، میتوانید با او در اینباره صحبت کنید و توضیح بدهید که چگونه باید این کار را انجام بدهد و اگر امتناع کرد با جدیت برخورد نکنید.
یادتان باشد که کودکان لجباز ممکن است طرز صحیح استفاده از توالت را دیرتر از سایر کودکان یاد بگیرند، اما باید صبور باشید و بهجای اینکه به کودک خود فشار بیاورید، به او کمک کنید که این مرحله را پشت سر بگذارد.
۲. چگونه به یک کودک لجباز غذا بدهیم؟
بچهها ممکن است برخی غذاها را دوست نداشته باشند و شما نیز همیشه نمیتوانید همان غذایی را که میخواهند به آنها بدهید. بنابراین برای اینکه کودک لجبازتان به خوردن غذاهایی که برایش مفید است متقاعد شود، وقت غذا خوردن را به اوقاتی مفرح تبدیل کنید.
مثلا در چیدمان بشقاب غذا خلاقیت به خرج بدهید یا در آماده کردن میز از او کمک بخواهید یا مثلا کودکتان را ترغیب کنید قبل از رد کردن غذا فقط یک قاشق از آن را بخورد و مزهاش را امتحان کند. همچنین میتوانید از هر غذایی یک پرس کوچک برایش سرو کنید و بگذارید انتخاب کند و حتی اگر امکانش بود به او بگویید که اگر غذایش را تمام کند، یک جایزه (مثلا دِسِر) خواهد داشت.
۳. چگونه یک کودک لجباز را تنبیه کنیم؟
کودکان به قوانین و نظم و انضباط احتیاج دارند و باید بدانند که برای اقداماتشان پیامدهای مثبت یا منفی وجود خواهد داشت. بنابراین اطمینان حاصل کنید که کودک شما از پیامدهای سرپیچی از قوانین کاملا آگاه باشد. این پیامدها بهویژه در مورد کودکان نوپا باید فوری باشند تا کودک بتواند بین عملی که انجام داده و نتیجهای که حاصل شده ارتباط منطقی برقرار کند.
محرومسازی موقتی (مثلا کودک باید چند دقیقهی معلوم به علت رفتار ناپسندش روی یک صندلی بنشیند یا گوشهی اتاق بایستد)، کاهش مدت زمان بازی و تماشای تلویزیون یا ملزم کردن کودک به انجام کارهای جزئی منزل نمونههایی از راهکارهای آموزش نظم و انضباط به کودکان لجباز است.
در مورد پیامدهای سرپیچی از قوانین برخورد با کودک لجباز ، البته بسته به نوع مشکل، می توانید خلاقیت به خرج بدهید. دقت داشته باشید که قرار نیست با این تمرینات کودکتان را تنبیه کنید، بلکه هدف اصلی این است که کودک شما به رفتار اشتباه خود پی ببرد.