یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که والدین با آن مواجه هستند، آماده‌سازی فرزندان برای روبرو شدن با مسائل مختلف زندگی است. محافظت مداوم از کودکان در برابر احساسات منفی نمی‌تواند به عنوان یک راه‌حل مناسب در تربیت آنها تلقی شود. کودکان باید یاد بگیرند که به احساسات خود پاسخ‌های سازنده‌ای بدهند و به طور مستقل به حل مشکلات زندگی‌شان بپردازند. هوش هیجانی به معنای توانایی مدیریت تجربیات عاطفی و ابراز حالات روحی است. زمانی که از راهکارهای افزایش هوش هیجانی در کودکان برای پرورش این مهارت استفاده نشود، خودتنظیمی و رفتار درست فرد به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. به همین دلیل، روش‌های متعددی برای تقویت هوش هیجانی در کودکان وجود دارد که در این مقاله به بررسی مهم‌ترین آنها خواهیم پرداخت.
آشنایی با مفهوم هوش هیجانی
هوش هیجانی از مهارت‌های کلیدی کودک سالم به شمار می‌آید. تفاوت این مهارت با ضریب هوشی این است که قابل تمرین و یادگیری است. منظور از هوش هیجانی در کودکان توانایی درک احساسات خود و دیگران و عمل بر اساس این درک است. این توانایی به ویژه در برقراری ارتباط و حل مسائل به کودکان کمک میکند و در هر سنی قابل آموزش است. علت پرحرفی کودکان می‌تواند در رشد و پرورش هوش هیجانی نیز نمود پیدا کند؛ بنابراین رفتار درست والدین و استفاده از راهکارهای افزایش هوش هیجانی در کودکان اهمیت زیادی دارد.
نرخ انعطاف‌پذیری و رشد هوش هیجانی (EQ) فرزندان معمولا بیشتر از هوش منطقی (IQ) است. تغییر شرایط، برنامه‌ریزی‌ها، موقعیت‌ها و حتی سن می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر میزان هوش هیجانی آنها داشته باشد. بسیاری بر این عقیده‌اند که هوش هیجانی بیشتر از ضریب هوشی و مهارت‌های فنی به موفقیت کودکان کمک میکند. در حالی که همه ما می‌خواهیم فرزندانمان دارای ضریب هوشی بالا باشند، ممکن است مفهوم هوش هیجانی (EQ) برای ما هنوز چندان شناخته شده نباشد.
بهترین راهکارهای افزایش هوش هیجانی در کودکان
طی سال‌ها تحقیق در زمینه هوش هیجانی، مشخص شده است که تقویت این مهارت در دوران کودکی می‌تواند اثرات مثبتی بر رشد شخصیت و سلامت روانی کودک در بزرگسالی داشته باشد. کودکانی که دارای هوش هیجانی بالا هستند، به طور معمول در مواجهه با چالش‌ها و مسائل زندگی بهتر عمل کرده و در نهایت موفق‌تر از همسالان خود خواهند بود. به همین دلیل در ادامه به راهکارهای افزایش هوش هیجانی در کودکان خواهیم پرداخت.
تقویت حس همدلی
وقتی کودک شما ناراحت است، ممکن است وسوسه شوید که احساسات او را کم‌اهمیت جلوه دهید. اما چنین نظری می‌تواند به فرزندتان القا کند که احساسش نادرست است. روش بهتر این است که احساسات او را تایید و با کودک همدلی کنید، حتی اگر دلیل ناراحتی‌اش برای شما قابل درک نباشد.
تفویت مهارت‌های حل مسئله
اگر فرزند شما موضوعی عصبانی است، به او کمک کنید حداقل پنج راه برای حل این مشکل شناسایی کند. در این مرحله، نیازی نیست که راه‌حل‌ها الزاما عالی باشند؛ هدف اصلی بارش فکری و ارائه ایده‌های مختلف است. زمانی که فرزندتان حداقل پنج راه‌حل ممکن را شناسایی کرد، به او کمک کنید مزایا و معایب هر یک را ارزیابی کند. سپس او را تشویق کنید تا بهترین گزینه را انتخاب کند.
نامگذاری احساسات کودک
یکی دیگر از راهکارهای افزایش هوش هیجانی در کودکان، نامگذاری احساسات کودکان است. کودکان باید یاد بگیرند که احساسات خود را شناسایی کنند. شما می‌توانید با نامگذاری احساسات فرزندتان به او کمک کنید تا آنها را درک کند. حداقل یک یا دو احساسی که فکر می‌کنید فرزندتان تجربه میکند را شناسایی کنید. استفاده از کلماتی مثل “عصبانی”، “ناراحت” “خوشحال” و… در جملات شما می‌تواند به فرزندتان کمک کند تا احساسات خود را بهتر بیان کند.
ایجاد بستر مناسب برای ابراز احساسات کودک
کودکان معمولا نمی‌توانند بین احساسات خود و شخصیتشان تمایز قائل شوند. به جای نادیده گرفتن یا انکار احساسات آنها که ممکن است باعث شود آنها فکر کنند احساسشان بی‌ارزش یا خجالت‌آور است، بهتر است این احساسات را بپذیرید و اجازه ابراز بدهید.
نفی احساساتی مانند عصبانیت یا ترس تنها موجب نمی‌شود که کودک دیگر آنها را تجربه نکند؛ بلکه او را وادار میکند تا احساساتش را سرکوب کند. احساساتی که آزادانه ابراز نمی‌شوند، در نهایت کودک را به اسارت در می‌آورند.
آموزش الگوی صحیح ابراز احساسات
یکی از راهکارهای افزایش هوش هیجانی در کودکان، آشنایی با الگوی صحیح ابراز احساسات است. کودک باید بفهمد که برای بیان احساسات، رفتارهای مناسب و قابل قبولی وجود دارد. به عنوان مثال، هنگام عصبانیت می‌تواند با شما صحبت کند یا چند نفس عمیق بکشد، اما نمی‌تواند فریاد بزند یا اشیاء را به اطراف پرتاب کند.
آموزش سازش با احساسات
گام بعدی در پرورش هوش هیجانی برای کودکان، مهارت کنار آمدن و مدیریت احساسات است. پس از آنکه کودک با احساسات خود آشنا شد، باید راه‌هایی برای مواجهه و کنترل آنها بیاموزد. شما می‌توانید مهارت‌های مدیریت احساسات را به او آموزش دهید.
به نقل از سایت positivepsychology.com
(توسعه آگاهی عاطفی – اول از احساسات خود، سپس احساسات در دیگران.
با شناخت، شناسایی یا درک احساسات – و همچنین درک اینکه یک احساس چیست، آنها یاد خواهند گرفت که معنی حالات چهره، زبان بدن، لحن صدا و غیره را درک کنند. آنها می توانند این موارد را به دیگران نسبت دهند و در نهایت به آنها برچسب “شاد”، “عصبانی”، “غمگین” بزنند.
با توصیف احساسات – و همچنین نامگذاری احساسات، آنها یاد خواهند گرفت که چگونه از واژگان عاطفی برای انتقال احساس خود استفاده کنند.)
افزایش هوش هیجان کودکان با بازی کردن
یکی از بهترین راهکارهای افزایش هوش هیجانی در کودکان، بازی کردن است. بازی‌های متنوعی وجود دارند که می‌توانند به تقویت هوش هیجانی کودکان کمک کنند. در ادامه به معرفی برخی از بهترین بازی‌ها برای توسعه مهارت‌های عاطفی یا هوش هیجانی می‌پردازیم.
پانتومیم
این بازی به کودکان این فرصت را می‌دهد که با استفاده از حالت‌های صورت و زبان بدن، احساسات مختلف را درک کنند. از طریق پانتومیم، کودک یاد می‌گیرد که چگونه دیگران احساسات خود را به شیوه‌های مختلف بیان می‌کنند و همچنین نحوه واکنش به رفتارهای دیگران را کشف میکند.
نقاشی احساسات
از کودک بخواهید که چهره‌هایی با احساسات مختلف ترسیم کند. با بزرگ‌تر شدن کودکان، نقاشی‌های آنها معمولا جزئیات بیشتری را شامل می‌شود. این روند نشان‌دهنده این است که آنها به مرور زمان توانایی بیشتری در شناسایی و بیان عواطف مختلف پیدا می‌کنند.
خمیر بازی
از کودک خود بخواهید که با استفاده از خمیر بازی، چهره‌های مختلفی را بسازد، مانند چهره‌های شاد، غمگین، متعجب، منزجر یا ترسیده. این فعالیت که از جمله راهکارهای افزایش هوش هیجانی در کودکان محسوب می‌شود، نه تنها خلاقیت کودک را تقویت میکند، بلکه به عمق بخشیدن به دانش عاطفی او نیز کمک میکند و می‌تواند به او کمک کند تا احساسات را بهتر بشناسد و ابراز کند.
نمایش بازی
موقعیت‌های مختلف اجتماعی را در نظر بگیرید و از کودک خود بخواهید که یک وضعیت تخیلی بسازد و راهکارهای مواجهه با آن وضعیت را نیز بیان کند. برای مثال، از کودک بخواهید موقعیتی را تصور کند که انجام کاری که برای آن ذوق زیادی داشته با شکست مواجه شده است.
جمع‌بندی
برای افزایش هوش هیجانی کودکان، والدین می‌توانند از روش‌های متعددی استفاده کنند. به عنوان مثال، نامگذاری احساسات و تایید آنها به کودکان کمک میکند تا احساسات خود را بهتر شناسایی کنند. از دیگر راهکارهای افزایش هوش هیجانی در کودکان این است که مهارت‌های حل مسئله و روش‌های صحیح ابراز احساسات را به آنها آموزش دهید.
