این روزها که به خاطر شرایط اقتصادی، خیلی از کسبوکارها به تعدیل نیرو روی آورده‌اند و گاه‌و‌بی‌گاه خبر تعدیل نیروی گسترده یک کسب‌وکار خوشنام به گوش می‌رسد، دانستن شرایط و نحوه استفاده از بیمه بیکاری می‌تواند برای خیلی از ما مفید باشد. این مطلب از گروه سبک زندگی شادمگ تمامی شرایط و روشهای دریافت بیمه بیکاری را کامل برای شما توضیح داده است.
بیمه بیکاری چیست ؟
بیمه بیکاری برای حمایت از اقشاری که به‌صورت موقت و غیرارادی شغل خود را از دست داده‌اند، به‌وجود آمده‌است. با توجه به نوسانات بالای اقتصادی، امکان از دست دادن اجباری شغل بیشتر شده‌است.
در چنین شرایطی، تامین نیازهای زندگی دشوار می‌شود. پاندمی کرونا کسب‌و کار های زیادی را به تعطیلی کشاند و به همین خاطر نرخ بیکاری بالا رفت.برای گذر از بحران‌های مالی حاصل از آن می‌توان به بیمه بیکاری اتکا کرد.
بیکار کیست ؟
پیش از توضیح این‌که بیمه بیکاری چیست و شرایط و مدارک لازم جهت دریافت این بیمه چیست؛ نیاز داریم که بدانیم از نظر قانونی بیکار به چه کسی گفته می‌شود؟
بیمه‌شده‌ای که بدون میل و اراده خود بیکار شده، اما آماده به کار باشد را بیکار می‌نامند. بنابراین بیکاری از طریق ترک کار یا استعفا مشمول بیمه بیکاری نمی‌شود. اما سوال اصلی این است که چطور بیمه بیکاری بگیریم؟
اگر بیمه‌شده، «بیکار موقت» شناخته شود یا به دلایلی مانند سیل، زلزله و آتش‌سوزی بیکار شود، می‌تواند از مزایای بیمه بیکاری استفاده کند. کارگران فصلی که در پایان فصل کار اخراج شده‌اند نیز مشمول بیمه بیکاری می‌شوند.
برای اعلام بیکاری تا چه مدت فرصت داریم ؟
بیمه‌شده باید حداکثر پس از گذشت ۳۰ روز از بیکاری خود، به واحد کار و امور اجتماعی اطلاع بدهد و آمادگی‌اش را برای اشتغال به کار مشابه اعلام کند. تشخیص ارادی و غیرارادی بودن بیکاری، بر عهده گروهی متشکل از نمایندگان اداره کار و رفاه اجتماعی، تعاون و سازمان تامین اجتماعی است.
شعب تامین اجتماعی پس از تایید ادار‌ه‌هایی که نام آنها گفته شد، درخصوص برقراری و پرداخت مستمری بیکاری برای بیمه‌شدگان اقدام می‌کنند. نکته مهم در این است که مبلغ بیمه بیکاری از روز اول شروع بیکاری محاسبه و پرداخت می‌شود.
شرایط دریافت بیمه بیکاری در سال ۱۴۰۱ چگونه است؟
اگر شرایط زیر را داشته باشید، بیمه بیکاری به شما تعلق می‌گیرد:
- مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی باشید
- تبعه کشورهای دیگر نباشید
- مستمری‌بگیر، بازنشسته یا از کارافتاده نباشید
- تبعه کشورهای دیگر نباشید
- پیش از بی کاری، حداقل یک سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشید
- کارفرما، دارای شغل آزاد یا بیمه‌شده اختیاری نباشید
- به صورت غیر ارادی از کار اخراج شده باشید
- یک سال قرارداد با پرداخت حق بیمه داشته باشید
بیکاری خود را تا ۳۰ روز پس از اخراج به اداره کار اعلام نمایید (البته در موارد خاص، بیش از ۳۰ روز نیز امکان‌پذیر است).
نکته
افراد بیمه شده‌ای که به دلیل بروز حوادث غیرمترقبه مانند جنگ، زلزله، آتش‌سوزی و سیل کار خود را از دست می‌دهند، برای دریافت بیمه بیکاری نیازی به داشتن سابقه پرداخت حق بیمه برای مدت زمان مشخص را ندارند. این افراد حتی اگر در اولین روز کاری خود نیز بر اثر چنین حوادثی بی کار شوند، در صورت داشتن سایر شرایط، واجد شرایط بیمه بیکاری خواهند بود.
نکته
در صورتی که کارگران فصلی قبل از یک سال کاری از کار اخراج شوند و از کار بی کار شدن آنها غیر ارادی باشد، مشمول دریافت بیمه بیکاری خواهند بود.
نکته: اگر سربازی پس از ۲ ماه از طی دوران سربازی به محل کار خود بازگردد اما کارفرما او را استخدام نکند، می‌تواند از بیمه بیکاری استفاده کند. البته باید شرایط او اثبات شود.
بیمه بیکاری و شرایط و مدارک لازم جهت دریافت آن
مراحل تشکیل پرونده بیمه بیکاری
برای تشکیل پرونده بیمه بیکاری، درصورتی‌که متقاضی بیمه بیکاری با در دست داشتن مدارک لازم برای دریافت مقرری و داشتن شرایط بیمه بیکاری، حداکثر ظرف مدت زمان ٣٠ روز از تاریخ بیکاری به واحد تعاون، کار و رفاه اجتماعی مراجعه و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام کند، پرونده او به جریان خواهد افتاد.
اما درصورتی‌که متقاضی دریافت بیمه بیکاری نتواند در این بازه زمانی به اداره کار مراجعه کند و موضوع را اطلاع دهد، مراجعه وی پس از ٣٠ روز با ارائه عذر موجه و تایید هیات حل اختلاف اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی تا ٣ ماه امکان‌پذیر خواهد بود.
مدارک عمومی لازم برای بیمه بیکاری
برای دریافت بیمه بیکاری در شرایط کرونا و غیر از آن متقاضی بیمه باید مدارک زیر را به‌صورت حضوری به اداره کار و تعاون ارائه دهد:
- اصل و کپی یکسال آخر قرارداد کار یا رای صادر شده
- عکس ۴*۳ جدید (۴ قطعه)
- اصل و کپی مدرک تحصیلی یا فنی
- کپی تمام صفحات شناسنامه
- اصل و کپی کارت ملی
- کپی گواهی کار از شرکت
- اصل و کپی کارت پایان خدمت (فقط برای آقایان)
- کپی صفحه اول دفترچه بیمه
معرفی‌نامه کارفرما
درخصوص گزینه آخر توضیح ضروری این‌که برای دریافت بیمه بیکاری، کارفرما باید در نامه‌ای به اداره کار مرکزی استان، دلیل بیکار شدن ناخواسته فرد را با درج زمان، به‌صورت مکتوب اعلام کند. تاریخ درج شده در این نامه باید یک روز پس از پایان قرارداد و آخرین روز ذکرشده در لیست بیمه باشد.
به‌عنوان مثال چنان‌چه شخص تا ۱۴۰۰/۰۳/۳۱ با کارفرما قرارداد دارد، باید در نامه قید شود از تاریخ ۱۴۰۰/۰۴/۰۱ آن مجموعه دیگر نیازی به حضور فرد مذکور ندارد.
ثبت‌نام غیرحضوری بیمه بیکاری چگونه انجام می‌شود؟
مراجعه حضوری برای درخواست بیمه بیکاری، اجباری نیست و تمامی افراد می‌توانند با ورود به آدرس bimebikari.mcls.gov.ir ثبت‌نام خود را انجام دهند. البته مراحل نهایی پیگیری بیمه بیکاری نیازمند مراجعه حضوری است.
برای این کار پس از ورود کد ملی، شماره بیمه و شماره بیمه کارگاه دکمه ادامه را بزنید تا درخواست شما ثبت شود. منظور از شماره بیمه مربوط که منحصربه‌فرد و متعلق به شماست و شماره کارگاه، محلی است که تا ۳۰ روز گذشته در آن مشغول به کار بوده‌اید. در صورت اطلاع نداشتن از این شماره‌ها به پورتال تامین اجتماعی مراجعه کرده و آنها را دریافت کنید.
درصورتی‌که ۳ درصد حق بیمه بیکاری شما پرداخت نشده باشد، واجد دریافت حقوق بیمه بیکاری نیستید و با پیام زیر مواجه خواهید شد:
توجه داشته باشید که در صورت وارد نکردن درست اطلاعات هم این پیام را مشاهده خواهید کرد، بنابراین از درست بودن محتوا اطمینان حاصل کنید.
در غیر این‌صورت به مرحله بعدی هدایت خواهید شد تا فرم مربوطه را پر کنید. تصویر فرم را در زیر مشاهده می‌کنید:
پس از تکمیل این فرم و ثبت درخواست کد رهگیری به شما نمایش داده شده و برای شماره‌ای که وارد کرده‌اید پیامک می‌شود. این شماره را نیز نزد خود نگاه دارید و منتظر اطلاع‌رسانی‌های بعدی از طریق پیامک باشید.
ارسال از طریق پیامک
توجه داشته باشید که درخواست بیمه بیکاری تنها شامل این مراحل نیست و برای تکمیل پروسه باید با در درست داشتن مدارک خود به اداره کار محل کارتان مراجعه کنید.
مدت زمان پرداخت بیمه بیکاری
مدت پرداخت بیمه بیکاری بستگی به سابقه پرداخت حق بیمه دارد. اما درنهایت مدت آن برای مجردین از ۳۶ ماه و متاهلین از ۵۰ ماه بیشتر نخواهد شد. البته محدودیتی در تعداد دفعات استفاده از بیمه بیکاری وجود ندارد.
استثناء: افراد مسن مشمول قانون بیکاری که در زمان بیکار شدن ۵۵ سال یا بالاتر سن و سابقه پرداخت ۱۰ سال حق بیمه دارند، می‌توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی از بیمه بیکاری استفاده کنند.
مبلغ پرداختی بیمه بیکاری چگونه محاسبه می‌شود؟
میزان پرداخت مقرری بیمه بیکاری ۵۵ درصد متوسط حقوق و دستمزد بیمه‌شده است که براساس تعداد افراد تحت تکفل تا ۴ نفر و هر نفر ١٠ درصد قابل افزایش است، مشروط بر آن‌که از حداقل دستمزد همان سال که توسط شورای عالی کار تعیین می‌شود، کمتر و از ٨٠ درصد حقوق بیمه‌شده بیشتر نباشد.
فردی که از مستمری ازکارافتادگی جزئی استفاده می‌کند همزمان می‌تواند از مقرری بیمه بیکاری نیز بهره‌مند شود.
حقوق بیمه چه روزی از هر ماه واریز می‌شود؟
واریز حقوق بیمه بیکاری معمولا بین دهم الی پانزدهم هر ماه انجام می‌شود. اگر پس از این مدت واریزی صورت نگرفت باید به شعب تامین اجتماعی مراجعه کرده و علت را جویا شوید.
آیا عیدی به بیکار تعلق می‌گیرد؟
در این‌باره باید گفت، بیمه بیکاری یکی از حمایت‌های تامین اجتماعی محسوب می‌شود و صندوق تامين اجتماعی مکلف است با دريافت حق بيمه مقرر، به بيمه‌شدگانی که طبق مقررات اين قانون به‌طور موقت بيکار می‌شوند، مقرری بيمه بيکاری پرداخت كند.
درصورتی‌که عیدی از طرف کارفرما و به سبب وجود رابطه اشتغال و مزدبگیری پرداخت می‌شود. بنابراین طی دوران دریافت بیمه بیکاری، به شخص واجد شرایط عیدی تعلق نمی‌گیرد.
بیمه بیکاری در چه صورتی قطع خواهد شد؟
بیمه‌شده دوباره به کار اشتغال یابد.
بیمه شده از قبول شغل مشابه پیشنهادشده خودداری کند.
بیمه‌شده مستمری بازنشستگی دریافت کند یا دچار ازکارافتادگی کلی شود.
مدت زمانی که بیمه بیکاری به شخص تعلق می‌گیرد پایان یابد.
بیمه شده فوت کند.
بیمه‌شده بدون دلیل موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی خودداری کند.
چند نکته مهم درباره بیمه بیکاری
چنان‌چه بیمه‌شده‌ای بر اساس مقررات قانون کار و رای صادره از مراجع حل اختلاف به‌دلیل کوتاهی در انجام وظایف محوله یا نقض آیین‌نامه‌های انضباطی محل کار توسط کارفرما اخراج شده باشد، بیمه بیکاری به او تعلق نخواهد گرفت.
وقتی یک فرد بیمه‌شده با دریافت حقوق روزهای بلاتکلیفی خود به کار قبلی بازگردد، باید تمامی مبالغ دریافت‌شده تحت عنوان بیمه بیکاری را به سازمان تامین اجتماعی برگرداند.
اگر پس از پرداخت بیمه بیکاری به بیمه‌شده، مشخص شود آن شخص به‌صورت ارادی از کار ترخیص شده، فرد مذکور موظف است کلیه حقوق دریافت‌شده تحت عنوان مقرری بیمه بیکاری را به سازمان تامین اجتماعی بپردازد.
چنان‌چه بیمه‌شده بیکار، باردیگر مشغول به کار شود و به هر علتی اشتغال مجددش را به سازمان تامین اجتماعی اطلاع ندهد و مبلغ ماهیانه بیمه بیکاری را دریافت کند، باید دستمزدی که بابت بیمه بیکاری از زمان بازگشت به کار دریافت کرده را به این سازمان بپردازد.
مقرری دریافت‌شده تحت عنوان بیمه بیکاری مانند سایر مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی از مالیات معاف است.
وابستگان تحت پوشش بیمه بیکاری درمانی عبارتند از: همسر، فرزندان اوناث به شرط عدم ازدواج و نداشتن شغل، فرزندان ذکور زیر ۱۸ سال، پسران بالای ۱۸ سالی که مشغول تحصیل هستند یا بنا بر تشخیص پزشک معتمد سازمان تامین اجتماعی ازکارافتاده کلی محسوب می‌شود، پدر و مادر در شرایطی که سن پدر بالای ۶۰ سال بوده، از کار افتاده کلی باشد و خرج زندگی او از طریق بیمه‌شده تامین شود به‌علاوه خواهر و برادر تحت تکفل با شرایط فرزندان مونث و مذکر.
کارگران فعال در پروژه‌هایی مانند فعالیت‌های عمرانی که ماهیت غیردائمی دارند و پس از پایان موضوع قرارداد یا اتمام قسمتی از کار بخشی از کارگران در آنها مازاد اعلام می‌شوند، مشمول بیمه بیکاری نخواهند بود.
همسر شخصی که مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌کند، می‌تواند مهریه خود را از محل این مستمری طلب کند.
شرایط استفاده از بیمه ی بیکاری در پاندمی کرونا
پاندمی کرونا، طی دو سال گذشته شوک بزرگی به اقتصاد دنیا و کسبوکارها وارد کرده‌است. به همین دلیل خیلی از شاغلین در کارگاه‌ها و مغازه‌های کوچک تعدیل نیرو شده‌اند. در این موقعیت شرایط استفاده از بیمه بیکاری کمی سهل‌تر از گذشته شده است. طبق اعلام دولت، در دوران کرونا مشاغل زیر مشمول دریافت بیمه بیکاری می‌شوند:
مراکز تولید، توزیع و فروش پوشاک، کیف و کفش
مجتمع‌های فرهنگی و آموزشی
مراکز تولید، توزیع و فروش صنایع دستی
مجتمع‌های ورزشی و تفریحی
حمل و نقل عمومی و درون و برون شهری اعم از هوایی، جاده‌ای و ریلی
مکان توزیع خشکبار، آجیل، قنادی‌ها، بستنی و آبمیوه
مراکز مربوط به خدمات مسافرتی و گردشگری: هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها، مجتمع‌های جهانگردی و گردشگری، مهمان‌پذیرها
مرکزهای تولید و توزیع غذاهای آماده شامل: رستوران‌ها، بوفه‌ها، تالارهای پذیرایی، طباخی‌ها، قهوه‌خانه‌ها، اغذیه فروشی‌ها و موارد مشابه
مدارک لازم برای دریافت بیمه بیکاری
برای دریافت بیمه بیکاری ارائه مدارک زیر الزامی است:
اصل و کپی یک سال آخر قرارداد کار یا رای صادر شده
۴ قطعه عکس ۳ در ۴ جدید
اصل و کپی مدرک تحصیلی یا فنی
اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه
کپی صفحه اول دفترچه بیمه
اصل و کپی کارت ملی
اصل و کپی گواهی کار از شرکت
معرفی‌نامه کارفرما
اصل و کپی کارت پایان خدمت
فقط دقت داشته باشید که بارگذاری مدارک بیمه بیکاری باید کامل و بدون نقص انجام شود. در غیر این صورت ثبت نام شما با مشکل مواجه خواهد شد.
معرفی نامه کارفرما
برای دریافت بیمه بیکاری لازم است، کارفرما طی یک معرفی‌نامه علت بیکار شدن بیمه‌شده را بیان کند. تاریخ مندرج در این معرفی‌نامه، بایستی یک روز پس از پایان قرارداد یعنی آخرین روز ذکر شده در لیست بیمه باشد. البته با رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری، کارگرانی که به صورت دائم فعالیت می‌کردند، دیگر برای دریافت بیمه بیکاری به نامه عدم نیاز ندارند.
قطع بازرسی از در منازل
معاون اداره کل امور بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی در فروردین ۱۴۰۱ بیان کرده‌است که روال بازرسی تغییر کرده و دیگر همکاران تامین اجتماعی حق بازرسی از در منازل را ندارند. در صورتی بیمه بیکاری فرد باید قطع شود که دلایل مستند و قانونی از اشتغال دوباره فرد وجود داشته باشد. تماس با منزل یا مراجعه به خانه از قانونی تخلف است و دیگر کارشناسان حق انجام این کار را ندارند.
ثبت نام بیمه بیکاری
نحوه ثبت‌نام بیمه بیکاری ساده است. افراد واجد شرایط می‌توانند به سامانه https://bimebikari.mcls.gov.ir/ مراجعه کنند.
طبق اطلاعیه جدید این سامانه، متقاضیان ابتدا باید در دفاتر پیشخوان دولت احراز هویت شوند. سپس از طریق سامانه جامع کار، ثبت‌نام کنند. مراحل ثبت درخواست بیمه بیکاری نیز در یک لینک با عنوان فلوچارت راهنما در این سامانه قابل مشاهده است.
