گزگز دست و پا اتفاق بسیار شایع و آزاردهنده ای است که اغلب موقت بوده و بدون نیاز به اقدامات درمانی رفع می شود. اما بعضی دلایل گزگز دست و پا نیاز به تشخیص و درمان مناسب دارند که ما در این مقاله به آنها اشاره کردیم.
گزگز دست و پا چیست ؟
گزگز پا، مورمور و یا سوزن سوزن شدن یا سوزش پا توصیفاتی از یک احساس ناخوشایند هستند كه معمولا در دست و یا پا ایجاد شده و فرد احساس می‌كند كه پوست او را با سوزن‌های متعددی فشار می‌دهند كه معمولا دردناک نیست ولی احساس می‌شود. ابن عارضه مثل سندروم پای بیقرار خطرناک نیست. در مواردی ممکن است فرد احساس كند مورچه‌های متعددی بر روی پوست او حركت می‌كنند.
گزگز یا مورمور یک علامت است نه یک بیماری و وجود آن نشانه این است كه علتی موجب بروز این وضعیت شده كه باید كشف و درمان شود.
در این مقاله قصد داریم علت و درمان خواب رفتن دست و پا را مورد بررسی قرار دهیم.
گزگز پا نشانه چیست؟
در اغلب اوقات گزگز چیز عادی و بیخطری است و علت آن تحت فشار قرار گرفتن سرخرگ یا عصب است که در این شرایط جریان خون در دست یا پا کاهش مییابد و به اصطلاح به خواب میرود. چنانچه وضعیت بدن را به گونهای تغییر دهید که دیگر تحت فشار نباشد گزگز هم خیلی سریع از بین میرود.
اما شرایطی هم وجود دارد که گزگز یک علت جدی دارد که باید خیلی زود تشخیص و درمان شود. مثلا گزگز می‌تواند در اثر اضطراب، فتق دیسک مهره‌ای، ضعف گردش خون، بیماری قند، سکته مغزی، التهاب مفاصل، تصلب متعدد اعصاب (MS)، نشانگان تونل مچ دست، یا تومور اتفاق بیفتد.
دلایل احتمالی گزگز دست و پا
بسیاری از دلایل گزگز یا سوزن سوزن شدن دست و پا، به نوروپاتی محیطی (بیماری اعصاب محیطی) مرتبط است. این مشکل نوعی آسیب عصبی ست که منجر به گزگز و بی‌حسی دست و پا می‌شود.
شرایط مختلفی می‌تواند درابتلا به بیماری اعصاب محیطی دخیل باشد. حدود ۲۰ میلیون نفر در آمریکا مبتلا به این بیماری هستند. دلایل ایجاد نوروپاتی محیطی و دلایل دیگری که باعث ایجاد گزگز می‌شوند را باهم مرور می‌کنیم:
عصب تحت فشار
گزگز یا سوزن سوزن شدن دست و پا می‌تواند به دلیل تحریک و فشردگی اعصاب کمر باشد که درنتیجه‌ی صدمه یا تورم به وجود آمده است. علائم دیگر تحت فشار بودن عصب شامل درد و محدودیت حرکت است. از موارد زیر می‌توان به عنوان درمان این مشکل استفاده کرد:
استراحت
دارو
ورزش درمانی
اگرهیچ کدام ازاین درمان‌ها موثر نبودند، گزینه‌ی بعدی درمان از طریق جراحی است.
سموم
خوردن سم یا جذب سم از پوست، می‌تواند موجب حس گزگز در پاها شود.سمومی که باعث گزگز دست و پا می‌شوند، عبارتند از:
آرسنیک
تالیوم
جیوه
ضدیخ ها
درمان مسمومیت باید با توجه به نوع سم و خیلی سریع انجام شود.
الکل
الکل نیز نوعی سم است که به بافت عصبی آسیب می‌زند. نوشیدن بیش از اندازه الکل ممکن است منجر به یک نوع نوروپاتی محیطی به نام نوروپاتی الکلی شود.
این بیماری می‌تواند باعث ایجاد درد و گزگز دست و پا شود. مشکلی که به دلیل آسیب دیدن اعصاب محیطی به وسیله الکل به وجود می‌آید.
براساس مطالعات ۲۵ تا ۶۶ درصد افراد الکلی، دچار نوروپاتی الکلی می‌شوند. همچنین درمان این بیماری، بر کاهش یا ترک مصرف الکل تمرکز دارد.
اضطراب
افراد مضطرب با سرعت زیادی تنفس می‌کنند که همین موضوع می تواند باعث گزگز پاها شود. تنفس خیلی سریع ازعلائم معمول اضطراب است که باعث عدم تعادل در سطوح دی اکسید کربن و اکسیژن شده و در نتیجه موجب گزگز پاها می‌شود.
همچنین ارتباط اضطراب و گزگز پا ممکن است به خاطر دلایل روانشناسی نیز باشد. به این صورت که وقتی فرد مضطرب است، نسبت به حس های بدن خود آگاه‌تر و حساس‌تر است.
درمان اضطراب شامل موارد زیر می شود:
رفتاردرمانی شناختی
گفتگو درمانی
داروهای ضداضطراب
فعالیت های آرامش‌بخش مثل یوگا، مدیتیشین و مراقبه
بارداری
زنان باردار نیز اغلب، گزگز پاها را تجربه می‌کنند. با رشد جنین، رحم به اعصاب پا فشار آورده و همین موضوع باعث گزگز و سوزن‌سوزن شدن پا می‌شود.
نوشیدن آب کافی، تغییر موقعیت در نشستن وخوابیدن و همچنین استراحت کردن درحالتی که پاها بالاتر از سطح بدن قرار گرفته باشند، به کاهش بروز این مشکل کمک می‌کند.
خانم بارداری که احساس گزگز دارد چه موقع باید به پزشک مراجعه کند:
گزگز پاها به طوری که به صورت خودبخود بهبود پیدا نکند
احساس ضعف در دست و پا
تورم دست و پا
آسیب ناشی از فشار تکرارشونده (RSI)
آسیب ناشی از یک فشار تکراری، ممکن است باعث گزگز دست‌ها شود. این نوع آسیب زمانی اتفاق می‌افتد که فرد فعالیت‌های تکراری را برای مدت طولانی و بدون استراحت انجام دهد. این فشار مداوم ممکن است به دلیل وضعیت نامناسب نشستن یا ایستادن باشد.
این اختلال معمولا بر اعضای زیر تاثیر می‌گذارد:
دست‌ها و مچ دست
ساعد و آرنج
گردن و شانه‌ها
علائم دیگر این نوع آسیب:
درد ناگهانی
درد مبهم و طولانی مدت
حساسیت به لمس
سفتی عضلات
احساس نبض در ناحیه
ضعف
گرفتگی عضلات
درمان این بیماری:
داروهای ضدالتهاب
کمپرس سرد
باند کشی
کمبود ویتامین
کمبود ویتامین‌های E ,B1 ,B6 ,B12 یا نیاسین نیز باعث گزگز دست و پا می‌شود. این ویتامین‌ها برای عملکرد اعصاب ضروری هستند. کمبود ویتامین B12 منجر به نوروپاتی محیطی می‌شود.
علائم دیگر:
گیجی
تنگی نفس
خستگی زیاد
سردرد
مشکلات گوارشی
درد قفسه سینه
حالت تهوع
بزرگ شدن کبد
کمبود ویتامین می‌تواند با رژیم غذایی سالم تر یا مصرف مکمل درمان شود.
مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)
ام اس نوعی بیماری مزمن است که بر مغز و نخاع اثر می‌گذارد. براساس گفته انجمن ملی ام اس، گزگز پا از علائم شروع ام اس هست.
دیگر علائم ام اس:
مشکلات بینایی
درد
اسپاسم عضلانی
خستگی شدید
سرگیجه
مشکل حفظ تعادل
مشکلات مثانه
اختلال عملکرد جنسی
مسائل شناختی
درصورت مشکوک بودن به ابتلا، برای تشخیص به موقع و انتخاب درمان مناسب به پزشک متخصص مراجعه کنید.
دارو
گزگز دست و پا می‌تواند از عوارض جانبی بعضی از داروهای خاص نیز باشد. معمولاً داروهایی که باعث گزگز دست یا پا می‌شوند، برای درمان بیماری‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:
سرطان
ایدز
اچ آی وی
صرع
بیماری‌های قلبی
فشارخون بالا
عفونت
بعضی از عفونت‌ها باعث التهاب اعصاب و گزگز دست و پا می‌شوند
بعضی ازعفونت‌های خاص باعث التهاب اعصاب شده و درنتیجه این التهاب‌ها منجر به گزگز دست و پا می‌شوند.
عفونت‌هایی که باعث التهاب اعصاب می‌شوند:
اچ آی وی
ایدز
هپاتیت B و C
جذام
زونا
بیماری لایم
درصورت شک به وجود عفونت در بدن باید به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش‌های لازم (شامل آزمایش خون) برای شما تجویز شود. در صورت تشخیص درست عفونت پزشک می‌تواند بهترین روش درمانی را انتخاب کند.
نارسایی کلیه
گزگز دست و پا می‌تواند ازعلائم مشکلات کلیوی باشد. دیابت و فشارخون بالا ، هر دو باعث افزایش خطر نارسایی کلیه می‌شوند.
علائم دیگر نارسایی کلیه:
گرفتگی عضلات
پرش و تیک عضلات
ضعف عضلانی
درصورت مشکوک بودن به نارسایی کلیه باید به پزشک مراجعه کنید. نارسایی کلیه ازطریق دیالیز یا پیوند کلیه درمان می‌شود.
بیماری‌های خود ایمنی
بیماری‌های خود ایمنی می‌توانند باعث گزگز در دست و پا شوند. دربیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی به اشتباه بدن را مورد حمله قرار می‌دهد.
بیماری های خودایمنی که باعث گزگز دست و پا می‌شوند عبارتند از:
لوپوس
بیماری سلیاک
روماتیسم مفصلی
برای تشخیص بیماری‌های خودایمنی ، پزشک مراحل زیر را مورد بررسی قرار می‌دهد:
پرسش درباره سابقه خانوادگی و پزشکی
معاینه فیزیکی
انجام آزمایش خون
درمان بیماری‌های خودایمنی شامل مصرف دارو و تغییر رژیم غذایی می‌شود.
دیابت
آسیب عصبی ناشی از دیابت منجر به گزگز یاها می‌شود
دیابت قند خون را افزایش می‌دهد، بنابراین ممکن است این موضوع منجر به آسیب عصبی شود. به همین دلیل افراد مبتلا به دیابت ممکن است به طور مداوم حس گزگز در پاهای خود را تجربه کنند. به این مشکل نوروپاتی دیابتی گفته می‌شود.
علائم دیابت:
عطش شدید
تکرر ادرار
احساس گرسنگی مداوم
خستگی شدید
تاری دید
کندشدن روند بهبود زخم‌ها
کاهش وزن بی دلیل
نحوه درمان دیابت:
دارو برای کنترل قند خون مثل انسولین
تغییر رژیم غذایی
ورزش
بیماری سرخرگ محیطی (PAD)
بیماری سرخرگ محیطی برسیستم جریان خون تاثیر می‌گذارد، به این نحو که با باریک‌تر کردن رگ‌های خونی منجر به کند شدن جریان خون و گزگز دست وپا می‌شود.
درصورتی که این بیماری درمان نشود ممکن است منجر به تصلب شرایین و در نهایت سکته یا ایست قلبی شود. درمان این بیماری شامل مصرف دارو، تغییرسبک زندگی یا جراحی است.
کم کاری تیروئید
دراین بیماری غده تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند. اگرچه این امر غیرمعمول است ولی عدم درمان کم کاری شدید تیروئید می‌تواند باعث آسیب به اعصاب و بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا شود. مکانیسم دقیق چگونگی وقوع این اتفاق ناشناخته است.
فیبرومیالژیا
علائم فیبرومیالژیا:
درد عضلانی گسترده در بدن
خستگی شدید
تغییر خلق وخو
بعضی ازافراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است علائم دیگر مثل سردرد، مشکلات گوارشی و گزگز دست و پا را تجربه کنند. علت بیماری فیبرومیالژیا ناشناخته است.
سکته مغزی
گزگز دست وپا می‌تواند نشانه سکته مغزی باشد.علائم به طور ناگهانی آشکار شده و شامل موارد زیر می شود:
بی حسی و ضعف صورت ،بازو و پا، عموما دریک سمت بدن
گیجی
اختلال تکلم
مشکل فهم ودرک
تاری دید
مشکل در راه رفتن
سرگیجه
مشکل حفظ تعادل
عدم هماهنگی اندام مختلف بدن
درصورت تجربه یک یا تعداد بیشتری ازاین علائم فورا با اورژانس تماس بگیرید.
درمان سکته به وسیله داروهای ترومبولیتیک انجام می‌شود. این داروها به ازبین رفتن لخته‌های خونی کمک می‌کنند.
چند روش درمان خانگی
در ادامه چند درمان خانگی برای درمان گزگز در وضعیتی که این حالت موقتی بوده و دلیل بر وجود بیماری خاصی نیست را با هم مرور می کنیم.
ماساژ دهید.
ماساژ دادن از آنجا که باعث افزایش جریان خون در ماهیچه ناحیه گزگز می‌شود و فشار روی عصب را بر می‌دارد بسیار مفید و برطرف کننده گزگز است.
حرکت کنید.
سعی کنید چند بار در ساعت وضعیت بدن خود را تغییر دهید و یا کمی راه بروید تا از خواب رفتن اعضای بدن و گزگز جلوگیری کنید. لازم به ذکر است که حرکت دادن عضوی از بدن که خواب رفته است باعث افزایش جریان خون در آن قسمت و کاهش فشار عصب در آن ناحیه و در نتیجه از بین رفتن گزگز آن می‌شود.
لباس تنگ نپوشید.
یکی از عواملی که باعث گزگز پاها می‌شود پوشیدن شلوار تنگ و عامل دیگر بستن سفت کمربند است. بنابراین برای کاهش گزگز سعی کنید در صورت استفاده از کمربند آن را سفت نبندید، از شلوارهایی استفاده کنید که کمی گشادتر باشند و موثرترین راه هم کم کردن وزن است.
راست بنشینید.
ناراحتی‌های صفحات (دیسک) کمر از جمله شایع‌ترین علل گزگز هستند. برای پیشگیری از بروز مشکلات دیسکی بهتر است در هنگام نشستن برای حفظ وضعیت مناسب تلاش کنید و هیچ گاه قوز نکنید چراکه قوز کردن باعث تحریک صفحات دیسک می‌شود.
برای رهایی از مشکل گزگز پا به چه پزشکی باید مراجعه کنیم؟
با مراجعه به متخصص مغز و اعصاب علت این اختلال مشخص شده و درمان مناسب شروع خواهد شد. توجه داشته باشید که:
اگر در هنگام نشستن، سرفه کردن و یا عطسه کردن گزگز شدت مییابد،
چنانچه بدون هیچ دلیلی دچار گزگزی شوید که تمام یک طرف بدن را درگیر کند،
اگر گزگز بی‌دلیل اتفاق بیفتد و باعث ضعف ماهیچه هایتان شود باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه و تحت درمان قرار بگیرید.
سخن آخر
در این مطلب خواندیم که گرگر دست و پا اغلب به دلیل فشاری که بر روی عصب شما به وجود می آید اتفاق می افتد، البته این تنها دلیل نیست و گاهی دلایل دیگری که برخی از آنها از لحاظ تشخیصی بسیار مهم هستند وجود دارد.
