سندروم پای بیقرار می تواند در هر سنی شروع شود و به طور کلی با افزایش سن بدتر می شود. این بیماری می تواند خواب را مختل کند و در فعالیت های روزانه اختلال ایجاد می کند. اما با برخي توصيه هاي طب سنتي مي توانيد اين بيماري را تا حدودي كنترل كنيد. اين مطلب از گروه سلامت شادمگ را از دست ندهيد.
سندروم پای بیقرار
سندروم پا بیقرار (RLS) یک اختلال حسی حرکتی است که در قالب ناراحتی، درد، احساس سوزنسوزن شدن و میل شدید به حرکت دادن اندام تحتانی بهخصوص در هنگام استراحت یا خواب شبانه بروز می‌کند. معمولا علائم در حین انجام فعالیت برطرف شده و با قطع آن ظاهر می‌شوند.
سندروم پا بیقرار را میتوان به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیمبندی کرد. سندروم پای بیقرار اولیه ژنتیکی است و نوع ثانویه در اثر ابتلا به بیماریهای زمینهای مانند نوروپاتی محیطی، دیابت، آتاکسی نخاعی، بیماری پارکینسون، بیماری کلیوی و کم‌خونی فقر آهن رخ می‌دهد.
معمولا شیوع این سندروم در افراد مسن بهخصوص زنان بالاتر است. گاهی در دوران بارداری بهخصوص در سه ماهه سوم رخ می‌دهد و تقریبا یک ماه پس از زایمان برطرف می‌شود.
از نظر طب مدرن، سندروم پای بیقرار درمان قطعی ندارد و فقط به کمک تجویز مکمل آهن، داروهای آگونیست گیرنده دوپامین و مسکن میتوان به بهبود گردش خون در اندام تحتانی و رفع درد کمک کرد. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف داروهای آگونیست دوپامین با دوز بالا در طولانی‌مدت، وضعیت برخی از بیماران را بدتر و اغلب منجر به قطع روند درمان می‌شود.
منظور از سندروم پای بیقرار یا پای ناآرام چیست؟
سندرم پای بی قرار یا (RLS (Restless legs syndrome یک اختلال عصبی و احساس ناخوشایند در پاهاست که در عصر یا شب هنگام و در زمان نشستن طولانی مدت و بدون تحرک و در هنگام درازکشیدن بیشتر اتفاق می افتد:
این احساس ناخوشایند معمولاً در نرمه ساق پا اتفاق می‌افتد اما می‌تواند در هر جای دیگری از پاها از مچ گرفته تا ران احساس گردد؛
عموماً در بین خانم‌ها نسبت به آقایان شابع‌تر است.
در هر سنی ممکن است بروز کند، ولی معمولاً با افزایش سن، احتمال ابتلا به آن افزایش می‌یابد.
این سندرم نوعی اختلال خواب نیز به حساب می‌آید چرا که مبتلایان در به‌خواب‌رفتن و داشتن استراحت کافی در شب با مشکل مواجه‌اند.
همچنین جزء اختلالات حرکتی نیز طبقه‌بندی می‌شود زیرا تکان دادن و حرکت معمولاً درد و ناراحتی را برطرف می‌کند.
در موارد شدید RLS، علائم آن بیش از دو بار در هفته رخ می‌دهد و منجر به وقفه‌های شدید خواب و اختلال در عملکرد روزانه می‌شود.
در طب ایرانی (کتاب اکسیر اعظم) این بیماری تحت عنوان «ضعف رجل و بطوء مشی» آمده است.
نشانه سندروم پای بیقرار
این اختلال عموماً با احساس یکی یا چند مورد از علائم زیر در پاها همراه است:
- احساس خارش یا کشیدگی
- احساس درد و داشتن نبض در پاها
- سوزش
- گزگز و مور مور شدن
- احساس کاذب حرکت مایع در ساق پاها
- احساس کاذب حرکت مورچه و حشرات در ساق پاها
- پرش غیرارادی پاها بلافاصله پس از بخواب رفتن یا در طی خواب
- بیمار برای کاهش این احساسات ناخوشایند، ناچار است پای خود را تکان دهد یا بکشد.
علل بروز سندروم پای بیقرار
اصلا این بیماری ارتباط تنگاتنگی با سلامت بدن دارد؛ یعنی اگر ذهن و جسم سالم باشد امکان ابتلا به این بیماری کم می شود و البته بیماری که به صورت ارثی منتقل شده هم رفع و رجوع می شود. بین همه ویتامین ها کمبود ویتامین B6 می تواند در مدت کوتاهی فرد را به این سندرم مبتلا کند. بنابراین کمبود ویتامین را جدی بگیرید، چون اینطور که معلوم است، اثرات کمبود ویتامین فقط رنگ زرد و بی حالی نیست و ممکن است باعث بیقراری در پاها شود.
مصرف برخی داروها مانند ضدافسردگی ها به ویژه در شب می تواند منجر به بروز و تشدید علایم سندروم پای بی قرار شود که توصیه می شود با هماهنگی پزشک مصرف این داروها را به زمان دیگری از روز موکول کرد. استرس موجب شدت سندروم پای بیقرار می شود. فشار روانی یکی دیگر از علل ابتلا به سندروم پای بی قرار است که در صورت عدم مدیریت آن می تواند وضعیت درد را شدت بخشد.
اگر سندروم پای بی قرار با رعایت بهداشت خواب و مدیریت استرس درمان نشود فرد باید تحت درمان دارویی قرار گیرد. استرس از نوع ذاتی و اکتسابی اش می تواند مهمترین عامل ابتلا به این سندرم باشد، به خاطر همین هم هست که خانم ها بیشتر از آقایان به این بیماری دچار می شوند و طول درمانشان هم از مردها بیشتر است. به جز استرس، بی تحرکی و کمبود ویتامین و اعتیاد هم در رده های بعدی مهمترین دلایل قرار می گیرند. به همین خاطر روش درمانی این بیماری هم به سه دسته تغذیه ای و دارویی و ورزش تقسیم می شود.
بارداری
بارداری با تغییرات هورمونی ایجاد شده ممکن است به طور موقت علائم و نشانه‌های سندرم پاهای بیقرار را تشدید کند. برخی زنان برای نخستین بار در دوران بارداری و بویژه طی سه ماهه اول این عارضه را تجربه می‌کنند. چاقی، سیگار کشیدن، بیماریهای اعصاب و برخی مشکلات مغز و اعصاب مرتبط با کم‌کاری تیروئید و مسمومیت با فلزات سنگین و سایر بیماریهای هورمونی مانند دیابت و نارسایی کلیوی که با کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی ارتباط دارد، از دیگر عوامل مستعدکننده محسوب می‌شود.
کم‌خونی و فقر آهن هم از دلایل ایجاد یا تشدید این سندرم به شمار می‌رود. حتی بدون وجود کم‌خونی، فقر آهن ناشی از خونریزی معده و روده‌ای، قاعدگی با خونریزی زیاد یا نیاز به تزریق خون مداوم ممکن است بیماری را تشدید کند. علاوه بر این، مصرف کافئین، نیکوتین، الکل، مسدود‌کننده‌های هیستامینی و شماری از داروهای ضدافسردگی نیز با ایجاد سندرم پاهای بیقرار مرتبط است.
بیماری های مزمن. بعضی از بیماری های مزمن و خاص همچون کمبود آهن، بیماری پارکینسون، نارسایی کلیه، دیابت و نوروپاتی محیطی معمولا با سندرم پای بی قرار مرتبط هستند. درمان این بیماری ها معمولا باعث درمان سندرم پای بی قرار هم می‌شود. داروها.
بعضی از انواع داروها همچون داروهای ضدتهوع، داروهای آنتی سایکوتیک، داروهای ضدافسردگی و داروهای درمان سرماخوردگی و یا آلرژی که شامل آرام بخش آنتی هیستامین هستند، می‌توانند بیماری را شدیدتر نمایند.
علائم سندروم پای بیقرار
این بیماری نوعی اختلال حرکتی و اختلال خواب است. افراد دچار این بیماری بسختی می توانند مشکل حسی مبهم در عمق پاهای خود را توصیف کنند. این بیماران نیاز مبرمی به حرکت دادن پاهایشان دارند. احساس کشیدگی، سوزش، گزگز، احساس کاذب حرکت مایع یا حرکت مورچه در ساق پاها مواردی هستند که بیماران ذکر می کنند. اکثر بیماران نمی توانند به خواب روند یا مکررا از خواب بیدار می شوند.
علائم با حرکت دادن پاها بهتر می شوند و موقع استراحت بدتر می شوند. همچنین اوج علائم عصرها و شبهاست. گاهی همراه این بیماری، پرش در پاها بلافاصله پس از بخواب رفتن یا در طی خواب رخ می دهد (نام این پرشها “حرکات دوره ای اندام در خواب” است).
تشخیص
مراجعه به پزشک و دادن آزمایش خون برای بررسی میزان آهن, و یا بررسی نوار مغزی. در واقع هیچ روشی قطعی برای تشخیص سندروم پای بی قرار وجود ندارد. و آزمایش یا تصویربرداری و نوار عصب و عضله ممکن است علل ثانویه یا بیماریهای زمینه ای منجر به این سندروم را نشان دهد.
چرا دچار سندروم پای بیقرار می‌شویم؟
از منظر طب نوین
از منظر طب نوین، علت بیقراری پاها در بسیاری از موارد ناشناخته است. با این وجود، عوامل زیر می‌توانند در بروز یا تشدید علائم این سندرم موثر باشند:
- زمینه ارثی و ژنتیکی (به ویژه در مبتلایان زیر ۴۰ سال)
- کمبود مینرال‌ها و برخی ویتامین‌ها از جمله: ویتامین B6، منیزیم، کلسیم
- کم خونی و کمبود آهن
- بیماریهای عصبی (افسردگی، استرس و فشار روانی و …)
- ابتلا به بیماریهای مزمن مانند پارکینسون، ام‌اس، بیماری کلیوی؛ بیماری دیابت و نوروپاتی محیطی
- فشار خون بالا
- چاقی و اضافه وزن
ادامه علایم
- محرومیت یا اختلال در خواب
- مصرف الکل، نیکوتین (سیگار، قلیان و انواع دخانیات)
- مصرف زیاد ترکیبات کافئین دار
- واریس و نارسایی مزمن وریدی
- تغییرات هورمونی در دوران بارداری
مصرف برخی داروها از جمله داروهای ضد‌انعقادی، داروهای ضدویروسی، برخی از داروهای ضدافسردگی، ضد تهوع، داروهای سرماخوردگی و آلرژی که شامل آنتی‌هیستامین‌های آرام‌بخش هستند.
از منظر طب سنتی
این بیماری می‌تواند در اثر موارد زیر رخ دهد:
۱) تجمع بلغم لزج یا جصی
لذا باید از مصرف بلغم‌زاها و اموری که باعث تجمع اخلاط می‌شود مانند خوابیدن بلافاصله پس از مصرف غذا، نوشیدن آب بین غذا و سریع غذا خوردن که باعث ضعف کبد، کلیه و نزول اخلاط می‌شوند، خودداری کرد.
۲) غلیظ شدن سودا
ممکن است از تکاثف یا غلیظ شدن سودا هم باشد؛ در این نوع از سندرم پای بیقرار، اوضاع بیمار با خوردن آب یخ، عدس، گوجه‌فرنگی، سس‌ها و فست‌فودها و نیز ترشیجات بدتر خواهد شد.
۳) ریزش ماده یا نزله‌ای با جنس سودای محترقه یا مره محترقه
پدیده پای بیقرار می‌تواند در اثر ریزش ماده یا نزله‌ای با جنس سودای محترقه یا مره محترقه نیز ایجاد شود چون سودا پایین‌نشین است لذا میل به رسوب و ته نشین شدن در بدن کرده و اندام‌های تحتانی را درگیر می‌کند.
سودای محترقه نیز می‌تواند باعث تولید ریاح غلیظه، سخت تحلیل شود و در موضع باعث درد یا بیقراری شود.
۴) غلبه ریاح در اندام‌ها
گاهی ممکن است سندروم پای بیقرار ناشی از غلبه ریاح در اندام‌ها باشد؛ در چنین حالتی اگر قوای نفسانی و غریزی و حیوانی ضعیف باشند، مقدمه سندرم پای بیقرار فراهم می‌شود؛
این نوع از پای بیقرار با ماساژ و دلک تخفیف پیدا می‌کند؛ باید توجه داشت که ماساژ در این مورد خاص درمان‌کننده نیست بلکه تخفیف‌دهنده است؛
درمان
بعضی برای درمان سندروم پای بی قرار باید سایر بیماری های مرتبط همچون کمبود آهن یا نوروپاتی محیطی را باید درمان نمود. درمان کمبود آهن ممکن است با تجویز مکمل های آهن در ارتباط باشد. با اینحال دقت نمایید که برای دریافت آهن باید قبل از آن سطح آهن خونتان را چک کرده و با تجویز پزشک اقدام به دریافت دارو نمایید.
اگر سندرم پای بی قرار در شما با هیچ بیماری دیگری مرتبط نباشد، برای درمان آن می‌بایست بر تغییرات سبک زندگی و یا درمان دارویی تمرکز نمایید. درمان دارویی فقط با دستور پزشک مجاز بوده و بدون مراجعه به پزشک ممکن نیست.
دارو درمانی
از داروهایی مانند روپیرینول، پرامیپیکسول، پری گابالین، گاباپنتین استفاده شده است که بسته به بیمار نوع دارو انتخاب می شود.
یکی از موثرترین روشهای درمان سندروم پای بیقرار در طب سنتی، طب سوزنی است. جالب است بدانید که مطالعات نیز به این مساله اذعان کردهاند.
ازآنجاییکه درمانهای طب سوزنی در بیماران مبتلا به آرتروز مؤثر بوده‌اند، اعتقاد بر این است که می‌تواند بخش‌هایی از مغز که در سندروم پای بیقرار درگیر هستند را نیز تحریک کند. علاوه بر این، درمان سندروم پای بیقرار با طب سوزنی باعث آزادسازی نوروپپتیدهای ضددرد برای تسکین درد نیز می‌شود.
جالب است بدانید که در حال حاضر از دو روش طب سوزنی یعنی طب سوزنی ناحیه چشم و طب سوزنی اعضای حرکتی بدن برای درمان سندروم پای بیقرار در طب سنتی استفاده می شود. معمولا زمان ماندگاری سوزنها در هر جلسه چهل دقیقه است و در یک دوره بیست روز باید ده جلسه درمانی برای هر فرد برگزار شود.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ روی ۳۸ فرد مبتلا به سندروم پای بیقرار که به مدت شش هفته تحت درمان با طب سوزنی قرار گرفتند، نشان داد که فعالیت غیرطبیعی پاهای آنها تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
درمانهای خانگی برای سندرم پای بیقرار
1- دیرتر بخوابید.
سندرم پای بیقرار باعث سخت خوابیدن می شود.
پاها دچار درد، سوزش، گزگز، فشردگی و تکان های تند می شوند.
برای داشتن خواب عمیق، کمی دیرتر به رختخواب بروید و صبح ها بیشتر بخوابید.
ساعات خواب صبح می تواند از بهترین ساعات استراحت شما باشد.
2- سر ساعت معینی بخوابید و بیدار شوید.
خوابیدن و بیدار شدن سر یک ساعت مشخص در هر روز می تواند وضعیت خوابیدن را بهتر کند.
ورزش شدید و طولانی بخصوص قبل از خواب، علائم سندرم را بدتر می کند
بایستی بدانید که شما نیاز به چند ساعت خواب دارید تا احساس بهتری پیدا کنید.
بیشتر افراد بزرگسال نیاز به 7 تا 9 ساعت خواب شبانه دارند.
3- قبل از خواب پاهای خود را ورزش دهید.
انجام کمی حرکات کششی قبل از خواب می تواند مفید باشد.
برای کشش ساق پا، پای چپ خود را کشیده و عقب ببرید و پای راست خود را از زانو کمی خم کرده و جلو بیاورید.
می توانید دستان خود روی ران پای راست خود و یا دیوار قرار دهید.
این حرکت را برای پای دیگر خود تکرار کنید.
کشش ساق پا باعث می شود بتوانید مدت بیشتری بنشینید.
4- دوش آب گرم بگیرید.
حمام کردن با آب گرم قبل از خواب، باعث آرامش و راحت تر خوابیدن شما می شود. همچنین علائم سندرم پای بیقرار را کاهش می دهد.
5- مواد کافئین دار نخورید.
مصرف قهوه، چای، کاکائو و نوشابه سیاه به علت داشتن کافئین باعث می شود کمی احساس انرژی و شادابی کنید، ولی علائم سندرم پای بیقرار را بدتر می کنند، حتی بعد از چند ساعت. لذا قبل از خواب این مواد را نخورید. به یاد داشته باشید کافئین در برخی افراد تا 12 ساعت اثرات خودش را دارد.
6- پاهایتان را سرد یا گرم کنید.
ببینید با گذاشتن حوله گرم روی پاهایتان احساس بهتری پیدا می کنید یا کیسه یخ؟ هر نوع تغییر دمایی می تواند تسکین دهنده باشد. برخی افراد می گویند دوش آب سرد برای آن ها بهتر است.
7- هر روز ورزش کنید.
ورزش متعادل (نه کم و نه زیاد) در طی روز باعث می شود خواب بهتری در شب داشته باشید؛ مثل پیاده روی، آهسته دویدن، بلند کردن وزنه و هر ورزش دیگری که از آن لذت می برید. یک بررسی نشان داد که ورزش باعث کاهش تکان های پا و خواب طولانی تر و عمیق تر در افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار می شود. اما به یاد داشته باشید که نباید خیلی زیاد و یا شدید ورزش کنید. ورزش شدید و طولانی بخصوص قبل از خواب، علائم سندرم را بدتر می کند.
8- مغز خود را ورزش دهید.
نشستن علائم سندرم را بدتر می کند، مثل وقتی که نشسته اید و تلویزیون تماشا می کنید و یا در یک اتوبوس شلوغ نشسته اید. کارهایی که حواس شما را پرت می کنند، می توانند گاهی اوقات علائم سندرم را کمتر کنند. لذا جدول حل کنید، کتاب بخوانید، یک بازی کامپیوتری انجام دهید، بافتنی ببافید و … .
9- پاهای تان را حرکت دهید.
وقتی پاهایتان درد می گیرند، حرکت دادن آن ها، احساس ناراحتی را کاهش می دهد.
گاهی اوقات تکان دادن و یا حرکت دادن پاها می تواند مفید باشد. لذا در راهروی هواپیما یا سینما یا تئاتر می توانید این حرکات را به راحتی انجام دهید.
10- به طور عمیق نفس بکشید.
فشار روحی و جسمی، علائم سندرم را بدتر می کند. لذا با تنفس آرام و عمیق، گرفتگی عضلات خود را برطرف کنید. همچنین می توانید قبل از خواب، در یک اتاق کم نور به یک موسیقی آرام گوش دهید.
11- قبل از خواب، تلویزیون را خاموش کنید.
تماشای تلویزیون و یا کار کردن با کامپیوتر قبل از خواب، خوابیدن را سخت می کند. کارشناسان خواب می گویند نباید در اتاق خواب، تلویزیون و یا کامپیوتر وجود داشته باشد.
12- پاهای خود را ماساژ دهید.
ماساژ دادن ساق پاها قبل از خواب می تواند علائم سندرم را کم کند و بهتر بخوابید. شما و یا یکی از اعضای خانواده تان می تواند این کار را برای شما انجام دهد.
13- ببینید نیاز به قرص آهن نیاز دارید یا نه.
افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار اغلب میزان کمی آهن در مغز خود دارند. بدن شما برای ساخت دوپامین نیاز به آهن دارد. دوپامین یک ماده شیمیایی در مغز است که حرکات شما را کنترل می کند. لذا با مراجعه به پزشک و دادن آزمایش خون، ببینید نیاز به مصرف قرص آهن دارید یا خیر؟
اگر دچار کمبود آهن بودید، قرص آهن را همراه با یک لیوان آب پرتقال یا سایر منابع غذایی ویتامین ث مصرف کنید تا جذب آهن در بدن بیشتر شود.
14- با حرکات یوگا، درد خود را کم کنید.
انجام حرکات یوگا به همراه حرکات کششی، تنفس عمیق و آرام سازی عضلات می تواند علائم سندرم خفیف را کاهش دهد. شما می توانید از روی یک کتاب، حرکات یوگا را انجام دهید.
15- الکل ننوشید و سیگار نکشید.
مصرف الکل و سیگار باعث بروز علائم سندرم پا ی بیقرار می شود و برای خواب مضر است . گرچه نوشیدن الکل ابتدا شما را خواب آلود می کند، ولی باعث می شود نصفه شب از خواب بیدار شوید و باعث کاهش کیفیت خواب شما می شود. نیکوتین موجود در سیگار هم علائم سندرم را بدتر می کند، لذا از مصرف سیگار، قلیان و هر نوع محصول دخانی دیگر خودداری کنید.
16- داروهای مصرفی خود را چک کنید.
برخی داروهای سرماخوردگی و آلرژی، علائم سندرم را بدتر می کنند، به خصوص برخی آنتی هیستامین ها (ضد حساسیت ها). برخی داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد تهوع نیز چنین مشکلی را ایجاد می کنند. به پزشک، نام تمام داروها و مکمل های مصرفی خود را بگویید تا در صورت لزوم یک داروی دیگر برای شما تجویز کند که علائم سندرم پای بیقرار را ایجاد نکند.
17-اجتناب از مصرف غذاهایی که در فرهنگ ما سردی شناخته می شوند مانند گوشت گوساله،ماهی،دوغ ،ماست،خیار ،گوجه فرنگی ،بادمجان،قهوه ،ترشی ،سرکه ،آبلیمو و…
تکنیک موکسابسشن
یک روش قدیمی در طب سنتی است که در آن از گیاه ماگورت یا موکسا برای تحریک نقاط بدن در طی طب سوزنی استفاده می‌شود. تحریک این نقاط در انرژی بخشیدن به بدن و تراز کردن ساختار آن موثر است و همچنین می‌تواند با افزایش جریان خون باعث کاهش علائم سندروم پای بیقرار شود.
در واقع در حین طب سوزنی، فرد متخصص یک تکه از گیاه موکسا را در انتهای سوزنها قرار می‌دهد. گاهی نیز از سوزاندن این گیاه روی پوست بدن برای درمان استفاده می‌کند.
