روزه گرفتن بیماران دیابتی ؛ آیا دیابتی ها می توانند روزه بگیرند ؟

تماس جهت دریافت اطلاعات بیشتر ۰۹۹۰۱۷۰۰۰۱۴
پیغام در واتساپ خط ترکیه ۰۰۹۰۵۳۶۶۸۱۸۷۷۱

روزه گرفتن بیماران دیابتی بکی از دغدغه های این روزهای افراد مبتلا به دیابت است. اگر شما هم مبتلا به دیابت هستید و می‌خواهید در ماه رمضان روزه بگیرید، این مقاله را حتما مطالعه کنید و ضمن عمل به توصیه های مهم پزشکی در این خصوص درست تصمیم بگیرید.

روزه گرفتن بیماران دیابتی

در ماه رمضان تاثیر روزه بر قند خون برای افراد دیابتی مسئله‌ی مهمی است. بعضی از تحقیقات دیابت و روزه‌ داری را با یکدیگر متناقض نمی‌دانند. به این معنا که نه تنها روزه‌داری برای افراد دیابتی مشکل‌ساز نیست، بلکه فوایدی هم دارد. اما روزه گرفتن درمان اصلی برای دیابت نیست. بلکه تغییر سبک زندگی، داشتن برنامه غذایی سالم، فعالیت فیزیکی بیشتر و کاهش وزن بهترین راه درمان دیابت است. اصلا شما می دانید چندم عید ماه رمضان است.

اگر دیابت دارید و می‌خواهید روزه بگیرید، باید بدانید چه خطراتی ممکن است شما را تهدید کند تا از آنها پیشگیری کنید. به یاد داشته باشید باید قبل از شروع روزه‌داری با پزشک خود مشورت کنید. در این مقاله مفصل به بحث روزه و دیابت نوع دو و یک می‌پردازیم.

دیابت چیست ؟

پیش از آنکه درباره بیماری دیابت و روزه داری بدانیم، ابتدا بهتر است که با دیابت بیشتر آشنا شویم. در بیماری دیابت یا مرض قند، میزان قند موجود در خون از محدوده طبیعی بیشتر می‌شود و برای کنترل آن باید از قرص‌ها یا آمپول‌های حاوی انسولین استفاده کرد.

با خوردن غذا مقداری گلوکز یا قند برای سوخت‌و‌ساز بدن تامین می‌شود. برای تامین انرژی موردنیاز سلول‌ها و اندام‌ها، گلوکز موجود در خون باید توسط هورمون انسولین گرفته و به سایر اندام‌ها برده شود. در بدن بیماران دیابتی، میزان ترشح انسولین کاهش می‌یابد و درنتیجه سطح گلوکز یا قند خون افزایش می‌یابد. در برخی موارد نیز به‌دلیل عملکرد ضعیف یا وجود اختلال در انتقال گلوکز به‌وسیله انسولین، بیماری دیابت ایجاد می‌شود.

اثر روزه بر دیابت چیست ؟

برای بررسی اثر روزه بر دیابت و تاثیر روزه بر قند خون، باید اطلاعات کافی درمورد شرایط روزه‌داری و وضعیت بدنی افراد مبتلا به دیابت داشته باشیم. ماه مبارک رمضان به‌دلیل اینکه جزو ماه‌های قمری محسوب می‌شود، در طول سال در فصل‌های مختلف قرار می‌گیرد. به همین دلیل مدت‌زمان روزه‌داری فرق می‌کند و گاهی از سحر تا افطار ممکن است ۲۰ ساعت طول بکشد.

بیماران دیابتی باید در طول روز دارو مصرف کنند و تامین آب موردنیاز بدن برای آن‌ها حیاتی است. بنابراین، داشتن اطلاعات کافی از شرایط بیماری فرد و مشورت با پزشک، قبل از اقدام به روزه‌داری در این ماه برای این بیماران ضروری است.

بسیاری از بیماران دیابتی برای انجام تکالیف مذهبی خود در ماه رمضان، روزه می‌گیرند. در حالی که این موضوع سلامتی آن‌ها را به خطر می‌اندازد. با توجه به دستورات دینی، در صورتی که روزه برای سلامت و جان فرد مضر باشد، نباید گرفته شود. اما متاسفانه برخی از بیماران با تغییر در الگوی رژیم غذایی‌شان و نخوردن مایعات، باعث بروز اختلال در قند خون و ایجاد بیمار‌ی‌های دیگر می‌شوند.

ما در مقالات قبلی لیستی از بهترين غذاها براي افطاری رابه شما معرفی کرده ایم.

دیابت برای روزه داران

اجتناب از روزه‌داری به‌ویژه برای افرادی که به دیابت نوع ۱ مبتلا هستند اهمیت بیشتری دارد.

همچنین بیماران دیابتی از داروهایی استفاده می‌کنند که سطح انسولین خون آن‌ها را تنظیم می‌کند. همین عامل باعث کنترل قند خون در محدوده طبیعی می‌شود. در زمان روزه‌داری، با قطع مصرف داروها، تغییر در رژیم غذایی و کاهش میزان تحرک، گلوکز و انسولین کافی در بدن تولید نمی‌شود.

گلوکز باعث ترشح انسولین و سوختی برای عضلات، کبد، قلب، مغز و سایر اندام‌ها به شمار می‌رود. کمبود گلوکز و انسولین و عدم‌تامین این مواد حیاتی در بدن، باعث افزایش قند خون بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲ می‌شود.

پیش دیابت و روزه داری

پیش دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون از محدوده نرمال و طبیعی بیشتر باشد. اما این عارضه به‌صورت طولانی‌مدت اتفاق نمی‌افتد تا فرد مبتلا به دیابت شود. این افراد باید بیشتر نسبت به نوع تغذیه و میزان تحرک روزانه‌شان دقت کنند. زیرا مستعد ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.

باتوجه‌به این موضوع که هنوز تحقیقات کامل و دقیقی روی اثر روزه داری و پیش دیابت انجام نشده، نمی‌توان نظری قطعی درباره مفید یا مضر بودن روزه گرفتن برای این افراد داد. اما این افراد بعد از مشورت با پزشک متخصص، مصرف غذاهای سالم، داشتن تحرک کافی و کنترل میزان قند خونشان می‌توانند روزه بگیرند.

آیا بیماران دیابتی می‌توانند روزه بگیرند ؟

به‌طورکلی توصیه می‌شود بیماران دیابتی از گرفتن روزه اجتناب کنند. زیرا گرفتن روزه روی میزان سطح قند خون آن‌ها اثر می‌گذارد. به‌ویژه افرادی که علاوه بر دیابت به بیماری‌های دیگر ناشی از این بیماری مثل مشکلات کلیوی، چشمی، قلبی و عروقی مبتلا هستند.

در برخی موارد بعد از مشورت با پزشک و ارزیابی شرایط بیمار، با رعایت رژیم غذایی مناسب دیابت در زمان سحر و افطار، روزه‌داری امکان‌پذیر است. در این موارد نیز توصیه می‌شود که تقریبا ۲ ساعت قبل و بعد از افطار و سحر حتما میزان قند خون خود را اندازه‌گیری کنید. اگر سطح گلوکز خون بیشتر از ۳۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، نباید روزه بگیرید. همچنین افرادی که انسولین مصرف می‌کنند نیز نباید به‌هیچ‌عنوان روزه بگیرند.

کنترل قند خون و مصرف دارو

بهترین حالت این است که بیماران دیابتی که روزه میگیرند به وسیله گلوکومتر قند خونشان را پیش از افطار،2 ساعت پس از افطار و نیز پیش از سحری اندازه بگیرند.در صورتی که قندخون فرد دیابتی 2 ساعت پس از افطاربالای250 بود شب بعد باید 20 درصد از میزان کالری خود را در زمان افطار کم کند.

در مورد سحرهم اگر قند خون پیش ازسحر بیش از 200 میلی گرم در دسی لیتربود باید20 درصد ازمیزان کالری دریافتی در زمان سحرکم شود، اما اگر قند خون بیمار قبل ازسحربیش از 350 میلی گرم در دسی لیتر بود بهتر است اصلاً روزه نگیرد.در مورد مصرف قرصهای پایین آورنده قند خون توصیه میشود که قرصهای مصرفی صبح و ظهر همزمان هنگام افطار و قرصهای مصرفی شبانه پیش از سحرمصرف شود.

مهمترین وخطرناک ترین عارضه ای که بیماران دیابتی را در زمان روزه داری تهدید می کند افت شدید قند خون درطی روز (هیپوگلسیمی) است. این وضعیت خطرناک که باعلائمی چون عرق کردن، احساس گیجی، تپش قلب ، لرزش بدن، تاری دید، بی حالی و در نهایت بیهوش شدن مشخص میشود، درصورتی که بلافاصله با مصرف مواد قندی درمان نشود میتواند منجربه اغماء وحتی مرگ بیمارشود.

نکته مهم این است که در افرادی که دچار هیپوگلیسمی مکرر میشوند ممکن است نخستین علامت کاهش سطح هوشیاری واغماباشد.بیماران دیابتی که قصد روزه گرفتن دارند باید حتما به پزشک معالج شان مراجعه و نام داروهایی را که مصرف میکنند به او بگویند، زیرا برخی از این داروها که نیمه عمر طولانی داشته و مدت زیادی دربدن میمانند، میتوانند خطر افت قندخون(هیپوگلیسمی) را افزایش دهند.

ازجمله این داروها میتوان به قرص گلی بنکلامید اشاره نمود.درچنین مواردی ممکن است پزشک متخصص اقدام به تعویض داروی مصرفی نموده و داروی دیگری راکه مناسب تراست جایگزین نماید.

فواید روزه داری برای افراد دیابتی

بسیاری از تحقیقات و آزمایشاتی که روی ارتباط دیابت و روزه‌ داری انجام شده، نتایج خوبی داشته‌اند. اما باید بگوییم این نتایج قطعی نیستند. روزه داری عموما فواید زیادی برای سلامتی دارد. به طور مثال کاهش التهاب، کمک به کاهش وزن و پایین آوردن سطح کلسترول از فواید روزه‌داری است.

روزه داری به بدن کمک می‌کند تا گلوکز موجود در خون بهتر کنترل شود و مقاومت به انسولین پایین بیاید. یک تحقیق روی سه مردی که 10 تا 15 سال دیابت داشتند، انجام شد. در این تحقیق افراد سه روز در هفته روزه می‌گرفتند. بعد از یک ماه هر سه فرد توانستند مصرف انسولین را قطع کنند.

کمتر از یک سال آنها مصرف قرص‌های دیابت را نیز کمتر کردند. آزمایش دیگری نیز روی 10 فرد چاق با دیابت نوع دو انجام شد. در این آزمایش افراد توانستند میزان قند ناشتای خود را بهبود ببخشند و در کمتر از 6 هفته وزن کم کنند. البته باید بگوییم آزمایش‌هایی در مقیاس بزرگتر برای تایید این یافته‌ها نیاز است. همچنان مشخص نیست که کدام نوع از رژیم روزه‌داری مفید است و یا برای گرفتن نتیجه باید چند روز روزه گرفت.

نکته مهم

به گفته‌ی انجمن دیابت آمریکا اگر چاق هستید و یا اضافه وزن مفرط دارید، کاهش وزن می‌تواند به پایین آوردن سطح هموگلوبین خونتان کمک زیادی کند و خطر بیماری قلبی را نیز پایین بیاورد. با این حال برای کاهش وزن نیازی به روزه گرفتن ندارید و با روش‌های معمول هم می‌توانید وزنتان را پایین بیاورید. ممکن است روزه داری روی میزان داروی انسولینی که بدنتان نیاز دارد نیز تاثیر داشته باشد. افراد مبتلا به دیابت نوع یک توانستند با روزه داری دوز انسولین مصرفی خود را کاهش دهند. ممکن است روزه‌داری به کمک بعضی از اعضای بدن که دیابت روی آنها تاثیر دارد، بیاید.

بدن گلوکز اضافی در خون را به صورت گلیکوژن در کبد ذخیره می‌کند. حدود دوازده ساعت طول می‌کشد تا بدن از این گلیگوژن استفاده کند. اگر غذا نخورید بدنتان به جای گلیکوژن از چربی‌ها برای تولید انرژی استفاده می‌کند؛ یعنی بدن چربی می‌سوزاند. این امر به کاهش وزن کمک می‌کند. همچنین باعث می‌شود کبد و پانکراس (تولید کننده هورمون انسولین) استراحت کنند.

خطرات روزه داری برای افراد دیابتی

درست است که روزه داری فوایدی برای دیابتی‌ها دارد، اما نباید از خطرات آن نیز غافل شد. اگر دیابت دارید و روزه می‌گیرید بهتر است به موارد زیر توجه کنید: ممکن است احساس خواب آلودگی وسرگیجه کنید. غذا نخوردن باعث سر درد شما می‌شود. اگر برای چند روز روزه بگیرید، ممکن است بدن شما به اندازه کافی از مواد مغذی مورد نیاز دریافت نکند و به مکمل احتیاج پیدا کنید.

اما بیشتر خطری که در زمان روزه‌داری شما را تهدید می‌کند، افت شدید قند خون است. به خصوص زمانی که داروهایی مانند انسولین برای کنترل قند مصرف می‌کنید. زمانی که غذا نمی‌خورید قند خونتان خود به خود پایین است. مصرف دارو ممکن است آن را پایین‌تر نیز بیاورد.

افت شدید قند خون باعث سرگیجه، لرز، غش کردن و یا حتی به کما رفتن می‌شود. زمانی که روزه‌ی خود را باز می‌کنید نیز ممکن است قند خونتان بیش از حد استاندارد بالا برود. پزشکان به این حالت هایپرگلایسمی می‌گویند. البته این امر زمانی اتفاق می‌افتد که پرخوری کرده باشید.

به خصوص زمانی که میزان زیادی کربوهیدرات بخورید. اگر روزه‌داری باعث می‌شود پرخوری کرده و کربوهیدرات زیادی مصرف کنید، روزه گرفتن برای شما راه حل درمانی مناسبی نیست.

روزه و دیابت نوع ۱

افراد دیابتی به خصوص مبتلایان به دیابت نوع 1 در ماه رمضان باید بدانند که با روزه در معرض افزایش خطر کتواسیدوز دیابتی (عوارض حاد دیابت) هستند. به خصوص آنهایی که قبل از ماه رمضان قندشان به شدت بالا بوده است. چون دوز انسولین با کم شدن مقدار غذا در طول ماه رمضان پایین می‌آید.

بنابراین روزه گرفتن در ماه رمضان برای افراد دیابتی ممکن است همراه با مجموعه ای از عوارض باشد. در اصل بیمارانی که دیابت نوع ۱ دارند به شدت باید از روزه گرفتن خودداری کنند.

بیماران با دیابت نوع ۱ که سابقه هیپوگلیسمی (قند خون پایین) مکرر دارند و یا دیابت خود را درست کنترل نمی‌کنند، در خطر ابتلا به هیپوگلیسمی شدید قرار می‌گیرند. از سوی دیگر، کاهش بیش از حد دوز انسولین در این بیماران ممکن است آنها را در معرض خطر قند خون و کتواسیدوز دیابتی قرار دهد.

روزه و دیابت نوع ۲

کم کاری و قند خون نیز ممکن است در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ اتفاق بیافتد. اما با شدتی کمتر از بیماران مبتلا به دیابت نوع یک. متخصصان توصیه می‌کنند افرادی که مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند و تصمیم به روزه گرفتن دارند باید آموزش ببینند. در یک تحقیق بر روی ۷۴۴ مرد و زن مبتلا به دیابت نوع ۲ که روزه می‌گرفتند، شرکت کنندگان به ۱۶ کلینیک در مصر، ایران، اردن و عربستان سعودی مراجعه کردند.

نیمی از این کلینیک‌ها آموزش‌های مخصوص و انفرادی را و نیمی دیگر همان آموزش‌های معمول و کلی را ارائه کردند. برنامه آموزشی شامل یک برنامه غذایی، فعالیت فیزیکی، نظارت بر قند خون و عوارض متابولیک حاد بود و بر این اساس یک طرح درمان دیابت فردی را ارائه می‌کرد.

بعد از ماه رمضان محققان متوجه شدند شرکت کنندگانی که برنامه انفرادی و مخصوص را دریافت کرده بودند، برنامه درمانی خود را بهتر طی کرده‌اند. آنها دوبار در روز تست قند خون می‌دادند و شناخت بهتری از نشانه‌های کاهش قند خون داشتند. همچنین به طور قابل توجهی bmi و قند خونشان پایین آمده بود.

توصیه‌های پزشکی برای روزه گرفتن بیماران دیابتی

با دکتر خود صحبت کنید

اگر دیابت نوع یک دارید یا درگیر مشکلات دیگری با دیابت هستید و یا دچار افت شدید قند خون می‌شوید قبل از روزه گرفتن با پزشک مشورت کنید. به احتمال زیاد شما جزء آن دسته از افرادی هستید که مجاز به روزه گرفتن نیستند.

حواستان به میزان قند خونتان باشد

اگر شروع به لرز، تعریق و گیجی کردید قند خونتان بیش از اندازه پایین آمده است. در این صورت روزه خود را بلافاصله بشکنید و روش‌هایی که به طور معمول برای رفع افت قند خون دارید، انجام دهید. به طور مثال شربت نوش جان کنید و یا یک میان‌وعده‌ی کوچک که به تنظیم قند خونتان کمک می‌کند، بخورید.

حواستان به غذایی که بعد از روزه‌داری می‌خورید باشد

خوردن کربوهیدرات زیاد بعد از روزه‌داری باعث بالا رفتن قند خونتان می‌شود. غذاهای سالمی را انتخاب کنید که قند خونتان را تنظیم کند.

احتیاط کنید

در حین روزه‌داری تمرینات ورزشی سخت و شدید انجام ندهید. ورزش شدید می‌تواند باعث کاهش یا افت شدید قند خون شود. از پزشک خود بپرسید چه برنامه ورزشی برایتان مناسب است.

زیاد آب بخورید

ابتلا به دیابت می‌تواند منجر به کم‌آبی بدن شود. در این صورت کنترل قند خون سخت‌تر است. زمان روزه‌داری میزان زیادی آب و نوشیدنی‌های کم کالری بخورید.

به بیماران دیابتی که روزه می‌گیرند توصیه می‌شود:

قبل از ماه رمضان دستورالعمل‌های مربوط به فعالیت بدنی، برنامه ریزی وعده‌های غذایی، نظارت بر قند خون، دوز دارو و زمان بندی داروها را بیاموزند.

همیشه همراه خود دستگاه کنترل قند خون داشته باشند و مرتب آن را چک کنند.

هرگونه کاهش قند خون ممکن است بیمار را در خطر کما قرار دهد.

حتما وعده‌ی سحری میل کنند. معمولا پزشک برای این وعده برنامه خاص به آنها می‌دهد.

پس از افطار کمی ورزش کنند. پیاده روی از ساده‌ترین و تاثیر گذارترین گزینه‌هاست.

با اینکه بسیاری از بیماران دیابتی نباید روزه بگیرند و تاثیر منفی روزه بر قند خون را می‌دانند اما برخی از آنها همچنان اصرار به گرفتن روزه دارند. چنین افرادی باید بدانند روزه گرفتن اصلا برای سلامت آنها مناسب نیست و دین اسلام این فریضه را بر آنها واجب نمی داند.

افراد دیابتی باید توصیه‌های لازم برای حفظ سلامت را از پزشک خود دریافت کنند. آنها چند روز پس از شروع ماه رمضان بهتر است دوباره به مطب پزشک مراجعه کنند تا پس از معاینه دوز داروهای دریافتی آنها بررسی شود.