امروزه چاقی کودکان در دنیا رو به افزایش بوده و بسیاری از کودکان دارای اضافه وزن می باشند. از جمله دلایل چاقی کودکان می توان به تغذیه نامناسب ، عدم تحرک کافی ، عادت های غذایی نامناسب خانوادگی ، استفاده بیش از اندازه فضای مجازی و تلفن همراه و غیره اشاره کرد. گروه سلامت شادمگ در این مطلب به چاقی کودکان پرداخته روش های موثر و ساده ای را برای جلوگیری از کودک در اختیارتان قرارد داده است.
چاقی کودکان
چاقی کودکان، آینده همه نوجوانان و کودکان مبتلا به آن را به خطر میاندازد. عوارض چاقی کودکان، آنها را در مسیر بیماریهایی مانند دیابت، فشار خون بالا و کلسترول، کاهش عزت نفس و افسردگی بالا قرار میدهد. یکی از بهترین راهکارها برای درمان چاقی کودکان بهبود عادات غذایی و ورزش در تمام اعضای خانواده است.
درمان و پیشگیری از چاقی دوران کودکی به محافظت از سلامت کودک شما در حال حاضر و آینده کمک میکند.
علائم چاقی در کودکان (بررسی مهمترین نشانه ها)
برخی از شایعترین علائم چاقی در دوران کودکی عبارتند از:
- تغییرات ظاهری از جمله:علائم کشش پوست روی باسن و شکم، تیرگی پوست در اطراف گردن و سایر نواحی
- افزایش باقت چربی در ناحیه سینه
- کاهش اعتماد به نفس شدید
- اختلالات اشتها
- تنگی نفس هنگام فعالیت بدنی
- آپنه خواب
- یبوست
- رفلاکس معده به مری
- بلوغ زودرس و سیکل های قاعدگی نامنظم در دختران
- بلوغ تاخیری در پسران
- صافی کف پا
- دررفتگی لگن
چاقی کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟
محاسبه شاخص توده بدنی (BMI) با اندازه گیری قد و وزن رایج ترین روش برای ارزیابی محدوده وزنی کودکان و بزرگسالان است. با کمک این شاخص می توان به راحتی پی به اضافه وزن و چاقی کودک برده و در اولین فرصت اقدامات لازم برای کاهش وزن او را فراهم کرد.
همچنین پزشک میتواند به جز محاسبه شاخص توده بدنی از نمودارهای رشد و سایر آزمایشهای دیگر برای ارزیابی اینکه آیا وزن کودک میتواند مشکلاتی برای سلامتی او ایجاد کند، استفاده می کند.
چه چیزی باعث چاقی در کودکان می شود؟
۱- سابقه خانوادگی
عوامل روانشناختی و سبک زندگی همگی در چاقی دوران کودکی نقش دارند. کودکانی که والدین یا سایر اعضای خانواده آنها چاقند یا اضافه وزن دارند، احتمال بیشتری دارد که وزنشان بیش از اندازه بالا برود. اما علت اصلی چاقی کودکان ترکیبی از خوردن زیاد و کمی ورزش کردن است.
۲- رژیم غذایی نامناسب
یک رژیم غذایی نامناسب، حاوی سطوح بالای چربی یا قند و مواد مغذی کم، باعث افزایش وزن سریع کودکان میشود. فست فود، آب نبات و نوشابههای گازدار، مقصران اصلی این داستانند. وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده (HHS) گزارش میدهد که ۳۲ درصد از دختران نوجوان و ۵۲ درصد از پسران نوجوان در ایالات متحده ۲۴ اونس نوشابه، در روز مینوشند.
غذاهای راحت، مانند غذای آماده، تنقلات نمکی و پاستاهای کنسرو شده نیز میتوانند در افزایش وزن ناسالم نقش داشته باشند. برخی از کودکان، به این دلیل چاق میشوند که والدین آنها نمیدانند چگونه غذاهای سالم را انتخاب یا تهیه کنند. خانوادههای دیگر ممکن است نتوانند به راحتی میوه، سبزی و گوشت تازه بخرند.
۳- فعالیت نکردن نداشتن
فعالیت کافی میتواند یکی دیگر از دلایل چاقی کودکان باشد. افراد در هر سنی، زمانی که کم فعالیت کنند، وزنشان بالا میرود. ورزش کالری میسوزاند و به حفظ وزن سالم کمک میکند. کودکانی از طریق ورزش، گذراندن وقت در زمین بازی یا سایر اشکال فعالیت بدنی کالری نمیسوزانند که تشویق به فعالیت و بازی کردن تشویق نمیشوند.
مسائل روانی نیز ممکن است منجر به چاقی در برخی از کودکان شود. کودکان و نوجوانانی ممکن است برای مقابله با احساسهای منفی، غذای بیشتری بخورند که بیحوصله، مضطرب یا افسردهاند.
۴- عوامل روانشناسی
استرس شخصی، والدین و خانواده، خطر چاقی را در کودک افزایش میدهد. برخی از کودکان برای کنار آمدن با مشکلها، مقابله با احساسها، مانند استرس و برای مبارزه با کسالت، پرخوری میکنند. والدین آنها ممکن است تمایلهایی مشابه داشته باشند.
۵- عوامل اجتماعی و اقتصادی
مردم، در برخی جوامع، منابع محدود و دسترسی محدودی به سوپرمارکتها دارند. در نتیجه، آنها ممکن است غذاهای راحت بخرند که به سرعت فاسد نمیشوند، مانند غذاهای یخ زده، کراکر و کلوچه. همچنین، افرادی که در محلههای کمدرآمد زندگی میکنند، احتمالا به مکانهای امنی، برای ورزش کردن، دسترسی ندارند.
۶- داروهای خاص
برخی از داروهای تجویزی ابتلا به چاقی را خطرساز میکنند. مانند داروهای زیر: پردنیزون؛ لیتیوم؛ آمی تریپتیلین؛ پاروکستین (پاکسیل)؛ گاباپنتین (نورونتین، گرالیس، هوریزانت)؛ پروپرانولول (ایندرال، همنجول).
آیا چاقی کودکان می تواند یک مساله ژنتیکی و ارثی باشد؟
ژنتیک نقش مهمی را در چاقی دوران کودکی ایفا می کند. کودکانی که اعضای خانواده شان اضافه وزن دارند، بیشتر در معرض چاقی هستند. در اکثر موارد، ژنتیک به همراه عوامل رفتاری و محیطی عمل می کند. این بدان معناست که در تشخیص وزن کودک، عادت های غذایی و فعالیت فیزیکی به همان اندازه اهمیت دارند که سابقه ی خانوادگی او مهم است.
آیا اضافه وزن فرزندم در طول رشد رفته رفته کاهش می یابد؟
اضافه وزن کودک شما کاهش نخواهد یافت مگر آنکه به او کمک کنید تا یاد بگیرد چگونه انتخاب های سالم تری داشته باشد. مطالعات نشان داده اند کودکانی که چاق هستند و یا اضافه وزن دارند، در بزرگسالی نیز به احتمال زیاد چاق خواهند بود.
آیا برای فرزندم باید رژیم کاهش وزن در نظر بگیرم؟
پیش از مشورت با پزشک اقدام به چیدن رژیم برای کودک نکنید. کودک برای رشد و یادگیری احتیاج به میزان مشخصی از کالری و مواد مغذی دارد.
به عنوان والدین چگونه به درمان چاقی فرزندمان کمک کنیم؟
به فرزند خود بیاموزید که مواد غذایی سالم و فعالیت فیزیکی منظم رمز داشتن یک وزن متعارف و سالم است. این عادت های خوب همچنین از مشکلات سلامتی، اجتماعی و احساسی که ممکن است در نتیجه ی اضافه وزن به وجود آیند، جلوگیری می کند.
شما به عنوان والدین یا مراقبان اولیه ی کودک، تاثیر زیادی بر او دارید. کودک رفتارهای شما را دنبال خواهد کرد؛ پس الگوی خوبی برایش باشید. همه ی اعضای خانواده باید قانون تغذیه ی سالم و داشتن فعالیت بدنی را اجرا کنند و این قانون نباید تنها به کودکی که اضافه وزن دارد منحصر شود. به رژیم یا برنامه های موقت فکر نکنید. شما با این قانون عادت های مادام العمری را تثبیت می کنید که سلامت کل خانواده را افزایش می دهد.
راهکارهای پیشگیری از چاقی کودکان چیست؟
با دنبال کردن برخی از اقدامات زیر و همچنین کمک گرفتن از یک پزشک می توان به راحتی از بروز چاقی در کودکات پیشگیری کرد:
- محدود کردن و کاهش مصرف نوشیدنی های شیرین شده با شکر
- کمک به افزایش تحرک بدنی، بازی کردن یا ورزش کردن کودکان
- کاهش مصرف غذاهای فست فودی مضر یا محدود کردن آن
- درمان مشکلات پزشکی کودک که می تواند منجر به چاقی شوند
- کمک به درمان مشکلات روانشناختی کودک مانند افسردگی، سرخوردگی، کمبود اعتماد به نفس و ….
- ترغیب کودک به مصرف میوه و سبزیجات تازه
- محدود کردن تماشای تلوزیون، استفاده از رایانه و گوشی های همراه
عوارض روانی چاقی کودک
بسیاری از افراد فکر میکنند که چاقی فقط بر جسم کودک تاثیر میگذارد اما باید بدانید که چاقی علاوه بر جسم بر روی روانشان هم اثرگذار است و بیشتر از کودکانی که اضافه وزن ندارند در معرض ابتلا به مشکلات روحی و روانی هستند. برای آگاهی بیشتر در زمینه برخورد با کودکان چاق کلیک کنید.
افسردگی
در جامعهای که لاغری یکی از ارزشهای اجتماعی است و به افراد چاق به چشم منفی نگاه میکنند به کودکان هم همین دید را دارند. عموما کودکان چاق در بین همسن و سالان پذیرفته نمیشوند و بزرگترها به چشم ترحم به او نگاه میکنند. همین باعث میشود که کودکان چاق بیشتر در معرض افسردگی قرار بگیرند و حتی دچار پرخوری عصبی بشوند. برای اطلاعات بیشتر در زمینه افسردگی در کودکان کلیک کنید.
اعتماد به نفس و عزت نفس پایین از عوارض چاقی کودکان
زمانی که کودک چاق در برابر گروه همسن و سال خودش قرار میگیرد عموما به دلیل ظاهر توسط آنها پذیرفته نمیشود و کنارهگیری میکند. چاقی موضوعی است که فرد خودش را خیلی بد فرض میکند به همین دلایل باعث میشود که اعتماد به نفس و عــزت نفس پایین داشته باشد و به او القا شود که چون چاق است اصلا دوست داشتنی نیست.
عدم داشتن مهارت اجتماعی
بیشتر کودکان چاق به دلیل کنارهگیری از اجتماع و محدودیتهایی که دارند نمیتوانند در جامعه مهارت خوبی را به دست بیاورند و در جامعه جایگاهی مناسب برای خودشان پیدا کنند. اگر به مراکز آموزشی مراجعه کنید متوجه میشوید که این کودکان عملکرد تحصیلی ضعیفی دارند.
کودکانی که دچار اضافه وزن هستند بیشتر دچار اضطراب و خودخواهی میشوند. این کودکان دلشان میخواهد که خواستههایشان را به دیگران القا کنند و بیشتر به همین دلیل است که توسط همسن و سالان مورد پذیرش قرار نمیگیرند. همین موضوع میتواند خشم و پــرخاشگری کودکان را پرورش دهد.
پیشگیری و درمان چاقی کودکان
راهحلهای زیر میتواند به پیشگیری و درمان چاقی کودکان کمک بسیاری کنند.
۱- الگوی خوبی بگذارید
تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم را به یک امر خانوادگی تبدیل کنید. همه نفع خواهند برد و هیچ کس احساس نمیکند که از بقیه جدا شده است.
۲- میان وعدههای سالم در دسترس داشته باشید
گزینهها عبارتاند از ذرت بو داده بدون کره، میوهها با ماست کمچرب، هویج یا غلات سبوس دار با شیر کم چرب.
۳- غذای جدید درست کنید
غذای جدیدی بپزید. اگر فرزندتان بلافاصله غذای جدیدی را دوست ندارد، ناامید نشوید. معمولاً برای پذیرش طعم غذای جدید، نیاز به چندبار خوردن آن هست.
۴- جایزه بدهید
جایزه بدهید؛ اما نه جوایز غذایی. جایزههایی در نظر بگیرید که فرزندتان آنها را دوست دارد. اینکه برای هرکاری، به فرزندتان، آبنبات و شکلات هدیه بدهید، کار درستی نیست.
۵- خواب کافی
مهم است مطمئن شوید که فرزندتان به اندازه کافی میخوابد. برخی مطالعهها نشان میدهد که خواب کم باعث زیاد شدن وزن میشود. کمخوابی میتواند باعث نامتعادل شدن هورمونها شود. این بیتعادلی هورمونها، اشتها و گرسنگی را افزایش میدهد.
۶- چکاپ را فراموش نکنید
همچنین مطمئن شوید که فرزندتان، حداقل سالی یک بار، برای معاینه به پزشک مراجعه کند. در این ملاقاتها، پزشک قد و وزن کودک شما را اندازه گیری و BMI او را محاسبه میکند. افزایش چشمگیر در رتبه صدک BMI کودک، در طول یک سال، نشاندهنده این است که فرزندتان کم کم به چاقی دچار خواهد شد.
چگونه مشکل اضافه وزن و چاقی کودکان را راحت برطرف کنیم؟
برای مقابله با مشکلات اضافه وزن و چاقی می توانید کارهای زیر را انجام دهید:
تمام افراد خانواده را درگیر کنید
عادات سالم و رعایت سبک سالم تغذیه در زندگی از خانه شروع می شود. بهترین راه برای مبارزه و یا جلوگیری از مشکلات اضافه وزن و چاقی در کودکان، این است که خانواده را در یک مسیر درست تغذیه ی سالم قرار دهید. انتخاب مواد غذایی بهتر و سالم تر و همچنین فعال تر شدن و انجام تمرینات روزانه ورزشی و پیاده روی، قطعا به نفع تمامی افراد خانواده خواهد بود.
همچنین می توانید با وقت گذاشتن بیشتر برای کودکان تان، بر سلامت آنها تأثیر بسزایی بگذارید. گذراندن وقت با فرزندانتان، صحبت کردن در مورد چگونگی گذراندن روزشان، بازی، آواز خواندن، آشپزی کردن با آنها، باعث افزایش عزت نفس در کودکان شده با تغییرات مثبتی در زندگی شان ایجاد خواهد کرد.
الگوی فرزندان تان باشید
به عنوان مثال اگر فرزندان تان می بینند که شما سبزیجات فراوان می خورید، بسیار فعال هستید و زمان تماشای تلویزیون را محدود می کنید، مطمئنا آنها هم از شما الگو گرفته و همین کار را انجام خواهند داد. برای این که بتوانید عادات خوب غذایی را در فرزندان تان تثبیت کنید، بهتر است که در حالی که مشغول خوردن سبزیجات و یا غذای سالمی هستید، با کودک خود درباره ی غذای سالم که می خورید، صحبت کنید. مثلا بگویید “من کلم بروکلی رو به خاطر اینکه زیاد کلسیم داره خیلی دوست دارم اما دوست دارم با سرکه بالزامیمک بخورمش”
یا اینکه هنگام پخت و پز جلوی چشم فرزندانتان غذای سالم را بپزید. اما حتما به سن کودک توجه کنید که خطراتی برای آن به وجود نیاورد به آنها بگویید که چه می کنید و چرا این غذا برای بدن شان مفید است.
روزانه در کنار فرزندانتان وقت بگذرانید
اگر می خواهید که آن ها به حرف هایتان گوش دهند، کارهای را انجام دهید که از آنها لذت می برند. به بچه های خود بگویید که چه کاری انجام می دهید و از آنها دعوت کنید که با شما همراه شوند. در اوقات فراغت، اگر بتوانید استفاده از کامپیوتر یا تلویزیون را محدود کنید، قطعا کارهای دیگری انجام می دهید که می توانید کودکان خود را در انجام آن شریک کنید.
استراتژی هایی صحیح برای زندگی تان در نظر بگیرید
به فرزندان خود نشان دهید که کنترل زیادی برکارهای خود دارید. در واقع می توانید تماشای تلویزیون، وب گردی و دیدن اینستاگرام را محدود کرده و وقت خود را صرف انجام کارهای مفید دیگری کنید. می توانید زودتر از حد معمول از اتوبوس پیاده شوید و بقیه راه را پیادهروی کنید مخصوصا وقتی با بچههای خود هستید.
اگر این کارها را انجام دهید، بدین ترتیب آنها یاد میگیرند که پیاده روی را جزء یکی از ارکان زندگی خود قرار دهند یا اینکه وعده شام خانواده تان را با سبزیجات پر کنید. از این طریق میتوانید عادات سالم غذایی را به کودکان خود آموزش دهید.
به فواید سریع و فوری کاهش وزن و لاغری فکر کنید. اگر کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی آینده کمی دور از ذهن و عادی به نظر می رسد، به اتفاقات خوبی که اکنون می تواند رخ دهد تمرکز کنید. مطمئنا اگر مقدار زیادی از دسر عصرانه خود را حذف کنید احساس ناراحتی نخواهید کرد.
مثلا پیاده روی با فرزندتان ممکن است به گفتگوی شگفت انگیزی منجر شود که هیچ یک از شما پیش بینی نکرده بودید. رقصیدن یا بازی کردن با بچه های تان بسیار سرگرم کننده خواهد بود و هزاران کارهای دیگر از این قبیل می تواند فرزندان تان را به کاهش وزن و لاغری ترغیب کند.
با گذشت زمان تغییرات کوچکی و آسان ایجاد کنید
حتما روزهایی از هفته را مشخص کنید که با هم به ورزش و فعالیت بدنی بپردازید. شروع برخی روش های جدید در مورد تغذیه و فعالیت های بدنی که کل خانواده درگیر آن شوند بسیار ساده تر و جذاب تر است. به عنوان مثال، به جای روشن کردن تلویزیون، چند شب در هفته پیاده روی کنید.
تمامی این روش ها می تواند به عنوان روشی موثر برای کاهش وزن و لاغری محسوب شود اما اگر می خواهید که به طور کلی سبک تغذیه و زندگی تان را عوض کنید قطعاً بهتر است که از یک مشاور و متخصص تغذیه کمک بگیرید، تیم متخصصین ما در سایت من و رژیم همواره آماده پاسخگویی به شما کاربران محترم می باشد. همراه ما باشید به روزترین و علمی ترین مطالب در مورد تغذیه و سبک زندگی سالم با خبر شوید.
انتخاب های غذایی سالم تری داشته باشید
اگرچه ممکن است نیاز به ایجاد تغییرات اساسی در عادات غذایی خانواده خود داشته باشید، اما تغییر همه چیز به طور کلی منجر به تسلیم شدن، تقلب و یا عدم رعایت رژیم غذایی می شود. در عوض، با ایجاد تغییرات و انجام گام های کوچک و تدریجی به سمت تغذیه سالم – مانند اضافه کردن سالاد به شام هر شب یا جایگزینی سیب زمینی سرخ شده با سبزیجات بخار پز میتوانید عادات ناسالم غذایی خود را تغییر دهید.
همین حالا شروع کنید و با ایجاد تغییرات کوچک و تدریجی عادات تغذیه سالم را جایگزین عادات ناسالم تغذیه کنید. بدین ترتیب هر چقدر بتوانید تغییرات کوچکی ایجاد کرده و آنها را تبدیل به عادت کنید در واقع به راحتی می توانید تغذیه سالمتری داشته و سبک غذایی سالمی را برای خود ادامه دهید.
سبک غذایی خود را رنگین کمانی کنید
بدین ترتیب که طیف وسیعی از میوه ها و سبزیجات را در وعده های غذایی خود بگنجانید. از میوه ها و سبزیجاتی به رنگ قرمز گرفته تا میوه ها و سبزیجاتی با رنگ زرد، سبز، نارنجی و …. مانند مصرف چغندر، گوجه فرنگی، هویج، کدو تنبل، سیب زمینی، موز، لیمو ترش، سیب زمینی، موز و …. درست مانند خوردن رنگین کمان.
خوردن صبحانه را در اولویت قرار دهید
کودکانی که صبحانه می خورند نسبت به کودکانی که اولین وعده غذای خود را نمی خورند، دیرتر چاق می شوند. البته انتخاب مواد غذایی سالم به عنوان صبحانه نیز بسیار مهم است. بهتر است برای وعده صبحانه کودکان خود از مواد غذایی سالم مانند مغز جو دوسر، میوه تازه، غلات سبوس دار حاوی فیبر و قند کم، شیر کم چربی و خرما و … استفاده کنید.
قندهای پنهان موجود در وعدههای غذایی خود را شناسایی کنید
کاهش مقدار شیرینی و دسرهایی که شما و فرزندتان می خورید تنها بخشی از نبرد است. برای کاهش دادن واقعی میزان قند در وعدههای غذایی، بایستی به دنبال شناسایی قندهای پنهان موجود در مواد غذایی بود. مقادیر زیادی از قند در مواد غذایی مانند نان، غذاهای کنسرو شده، سس ماکارونی، سیب زمینی، غذاهای آماده یخ زده، وعده های غذایی کم چربی، فست فودها و انواع سس و کچاپ مخفی است.
بنابراین هر ماده ی غذایی که به این مواد اضافه شود، کالری اضافه برای بدن است. برچسب ها را بررسی کنید و از خرید محصولات کم قند خودداری کنید و به جای مواد غذایی کنسرو شده از مواد تازه یا یخ زده استفاده کنید.
زمان مشخصی برای غذا خوردن تعیین کنید
زمان خوردن غذا را به طور منظم برنامهریزی کند اکثر بچه ها از برنامهریزی استقبال می کنند اگر فرزندان شما بدانند که در چه ساعتی از روز باید غذا بخورند مطمئنا از خوردن تنقلات و چیزهای اضافی در آن زمان خودداری می کنند.
مدت زمان مناسبی برای غذاخوردن در نظر بگیرید
با اختصاص دادن مدت زمان مناسب به غذا خوردن، می توانید کودک را به آرام و آهسته غذا خوردن تشویق کنید. بدین ترتیب میتوانید به آرامش حین غذا خوردن تمرکز کرده از اختلالات مربوط به سریع غذا خوردن جلوگیری کنید.
بر مصرف چربی های سالم تاکید کنید
همه چربی ها در افزایش وزن و چاقی کودکان نقش ندارند. بنابراین به جای تلاش برای از بین بردن چربی به طور کلی از رژیم کودکان چاق، روی جایگزینی چربی های ناسالم با چربی های سالم تمرکز کنید.
از مصرف چربی های ترانس که برای سلامتی کودک شما خطرناک است، خودداری کنید. سعی کنید غذاهای آماده بسته بندی شده، میان وعده های بسته بندی شده، غذاهای سرخ شده و هر چیز دیگری را که با روغن های اشباع درست شده اند را از سبد غذایی خود و فرزندان تان حذف کنید.
چربی های سالم را به وعده هایی غذایی فرزندان تان اضافه کنید که می تواند به کودک در کنترل قند خون و جلوگیری از دیابت کمک کند. چربی های اشباع نشده یا “خوب” شامل آووکادو، روغن زیتون، آجیل، ماهی های چرب، سویا، توفو، تخم کتان، جوانه بروکسل، کلم و اسفناج هستند. تمرکز خود را روی منبع چربی های اشباع شده بگذارید مانند مصرف یک لیوان شیر کامل یا پنیر طبیعی به جای یک سوسیس یا شیرینی یا مرغ کبابی یا ماهی کبابی به جای مرغ سرخ شده.
به انتخاب میان وعده ها و غذاهای شیرین دقت کنید
خانه شما جایی است که فرزند تان احتمالا بیشتر وعده های غذایی و میان وعده ها را می خورد، بنابراین بسیار مهم است که در آشپزخانه شما گزینه های سالم برای میان وعده وجود داشته باشد.
مصرف شیرینی ها را به طور کامل ممنوع نکنید
در حالی که بسیاری از بچه ها قند زیادی مصرف می کنند، داشتن یک برنامه ی منظم برای شیرینی خوردن کودکان بسیار ضروری است. مقدار شیرینی و قند موجود در مواد غذایی کودکان خود را بررسی کرده و به جای اضافات آن میان وعده ها و دسرهای میوه ای را معرفی کنید.