جاهای دیدنی شوشتر و قلعه ها و سازه های آبی جذاب آن دل از هر گردشگری می رباید. نمی شود در سفر به جنوب و خوزستان از این شهر پر از جاذبه تاریخی دیدن نکنید. این مطلب از شادمگ را مطالعه کنید.
آشنایی با جاهای دیدنی شوشتر کهن شهر جذاب
شوشتر به عنوان یکی از شهرستانهای خوزستان در شمال این استان قرار گرفته و از لحاظ منابع آبی خیلی ارزشمند است. شوشتر خودش بهتنهایی توانسته ۱۳ میراث جهانی ثبتشده در یونسکو داشته باشد. بنا به گفته یکی از تاریخنویسان، شوشتر به معنای «خوبتر» است. واقعا که چه اسم زیبایی برایش انتخاب کردهاند. بعضی دیگر شوشتر را «شهشاتر» هم مینامند و گفته میشود که این نام از واژه «شوشا» یا «سوسا» گرفته شده است. این شهر آبوهوایی مطلوب در پاییز و زمستان و گرم در تابستان دارد.
شوشتر واقع در دامنههای زاگرس از آب و هوایی دلپذیر و طبیعتی سبز برخوردار و از جاهای دیدنی خوزستان است. مقصدی مناسب برای گردشگرانی که قصد سفر در زمستان و بهار را دارند. آب و هوای شوشتر در زمستان و پاییز، مدیترانهای و زیستبوم سرسبز آن از پایان زمستان تا اوایل بهار بسیار دلپذیر است. طبق گفتهی تاریخنویسان زمانی که شهر شوش رو به ویرانی رفت، در شش فرسنگی آن شهری بنا کردند که خوش آب و هواتر، حاصلخیزتر و آبادتر از شوش بود و به همین دلیل آن را شوشتر یعنی بهتر از شوش نامیدند.
شوشتر کجاست؟
شوشتر یکی از شهرستانهای استان خوزستان و در فاصله ۹۵ کیلومتری از شمال استان قرار گرفته است. بهعنوان یکی از شهرستانهای تاریخی ایران، قدمتی طولانی داشته و بیشتر سازهها و بناهای آن به دوره ساسانیان و صفویان برمیگردد. بناهایی که با هنرمندی و ظرافت تمام ساخته شده و حالا به یکی از دیدنیهای تاریخی شوشتر تبدیل شدهاند.
دیدنی های تاریخی شوشتر
برج کلاه فرنگی شوشتر
برج کلاه فرنگی بخشی از سازههای آبی و جاهای دیدنی شوشتر است. در مورد قدمت برج، اطلاعات مشخصی وجود ندارد. جالب اینجاست که حتی در مورد کاربری این برج هم کسی نظری نداشته است. البته بعضی کارشناسان گفتهاند که این برج یک جورهایی باقی مانده یک برج ۸ضلعی در دوره ساسانی است.
امکانش هست که در قدیمها از برج کلاه فرهنگی از جاهای دیدنی شوشتر بهعنوان یکی از دیدنی های شوشتر برای دیدهبانی رودخانه و نظارت روی کار کارگران استفاده میکردند. یک نظریه جدید میگوید که قدمت برج به زمان داریوش هخامنشی برگشته و کاربرد آن برای پیامرسانی بوده است.
در دوره داریوش هخامنشی، از شمال آفریقا تا آسیا و شوش و پارسه، برجهایی برای پیامرسانی ساخته شدند. پیامها با روشن کردن آتش در شب و با زبان رمز به دست داریوش هخامنشی میرسید.
در سال ۱۳۹۲ افرادی ناشناس و از خدا بیخبر، بخشی از جانپناه الحاقی برج کلاه فرنگی را خراب کردند. بعد از این تخریب بود که پایگاه میراث فرهنگی سازههای آبی تاریخی شهر شوشتر تا فردای آن روز برج را مرمت کرد.
بند خاک از جاهای دیدنی شوشتر
بند خاک یکی دیگر از جاهای دیدنی شوشتر است که نزدیک امامزاده عبدالله قرار گرفته و بخشی از سازههای آبی این شهرستان است. این بند، آب را از نهر «داریون» به نهر «رقط» منتقل کرده و زمانی که خطر طغیان نهر ریوان وجود دارد، آب را کنترل و آن را به نهر رقط هدایت میکند.
این بند هم مثل دیگر سازههای آبی شوشتر در دوره ساسانی ساخته شده و از زیباترین دیدنی های شوشتر است. بند خاک در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ به ثبت آثار ملی ایران و در سال ۱۳۸۸ به ثبت میراث جهانی یونسکو رسیده است.
خانه مستوفی شوشتر
خانه مستوفی یکی از جاهای دیدنی شوشتر و جزو دوستداشتنیترین جاذبه های گردشگری شوشتر است. این خانه حالا به رستوران، عکاسخانه و موزه تبدیل شده است و درست در بافت تاریخی شهرستان شوشتر قرار دارد. میان حیاط خانه، درختی زیبا با شاخههای پُر را میبینید که حسابی روی نیمکتهای چوبی سایه میاندازد.
طبق مستندات، قدمت خانه مستوفی از جاهای دیدنی شوشتر به دوره قاجار برمیگردد. مالک اول این خانه یک تاجر ثروتمند شوشتری بهاسم «محمدعلی مستوفی» بود. معماری خانه مستوفی مشابه سبک معماری در اواخر دوره قاجار بوده و زمان پادشاهی مظفرالدین شاه ساخته شده است.از میان دالانهای حیاط میتوانید چشماندازی خیرهکننده به پل بند شادروان و رود شطیط داشته باشید.
معماری خانه مستوفی کار حاج محمدتقی معمار بوده که در ساخت آن از هنر و سلیقه خود چیزی کم نگذاشته است. در بخش شرقی خانه میتوانید یک حوض ۸ ضلعی را ببینید که در مرکز آن حوضی دایرهای شکل ساخته شده است.
کاروانسرای افضل
کاروانسرای افضل یکی از دیدنی های شوشتر است که دوره ساخت آن به قاجار برمیگردد. بنای کاروانسرا در ۴ طبقه ساخته شده که شامل شبستان (زیرزمین)، طبقه همکف، طبقه اول و شودان میشود. نقشهای آجری کارونسرا شامل طرحهای خوون چینی خفته، حصیری و راسته هستند.
در سکوی دور حیاط این خانه از جاهای دیدنی شوشتر هم میتوانید تزیینات آجری زیبایی را ببینید که به سبک فخرومدین کار شدهاند. فخرومدین به شبکههای درون حصار و باره اماکن مذهبی و باغها گفته میشود. در این سبک، آجرها به صورت شبکهای تکرار میشوند. در مورد وجه تسمیه فخرومدین باید بگویم که «فخر» به معنای «گِل پخته» و «مدین» به معنای «مادگی»، «فرورفتگی» و «حفره» است.
برای کفسازی حیاط این بنای زیبا که جزو جاذبه های گردشگری شوشتر است، از قاب آجری استفاده کردهاند. در حال حاضر این بنا محلی برای نمایشگاههای صنایعدستی استان آن هم به صورت دائمی است.
خانه مرعشی از جاهای دیدنی شوشتر
در بافت کهنه شهر، یک خانه تاریخی و قدیمی وجود دارد که به آن خانه مرعشی میگویند. قدمت این خانه تقریبا به دوره قاجار برمیگردد. خانه مرعشی در ابتدا متعلق به شخصی به اسم «سیدمحمدحسین مرعشی» بود که همراه خانوادهاش در آن زندگی میکردند.
بنای خانه از جاهای دیدنی شوشتر با تلفیقی از دو سبک معماری قجری و پهلوی ساخته شده و در حال حاضر هم به عنوان دفتر پایگاه میراث جهانی سازههای آبی شوشتر از آن استفاده میشود.
خانه مرعشی، این زیباترین دیدنی های شوشتر روی صخرهای بلند و عمودی، کنار رودخانه و دقیقا مشرف به سازههای آبی شوشتر قرار گرفته است.
پس وقتی در خانه قدم میزنید و به حاشیه میرسید، چشماندازی زیبا و باورنکردنی از آبشارها و آسیابها را میبینید. فکرش را بکنید، خانواده مرعشیها چه لذتی از زندگی در این خانه آن هم با این چشمانداز ابدی بردهاند.
خانه امینزاده از جاهای دیدنی شوشتر
خانه امینزاده در دوره قاجار و توسط فردی به اسم «امینزاده» ساخته و حالا به یکی از مشهورترین ساختمانها در بافت قدیمی شوشتر تبدیل شده است. از ویژگیهای مهم این ساختمان تاریخی میتوانم به تزیینات خیرهکنندهای اشاره کنم که با سنگ، آجر، کندهکاریهای سنگی و گچبریهای مشبک در بخشهای مختلف خصوصا در پیشانی ایوانها اجرا شدهاند.
در حاشیه ورودیهای خانه میتوانید ستونهای آجری تزئین شدهای را ببینید که تحسین شما برمیانگیزند. داخل خانه هم تزئیناتی زیبا دارد که من نمیتوانم جان مطلب را ادا کنم و باید خودتان ببینید. خانه امینزاده که یکی از جاهای دیدنی شوشتر است در ۱۸ آبان ۱۳۷۸ به ثبت آثار ملی ایران رسید.
خانه گازر از دیدنی های شوشتر
عمارت تاریخی گازر که زمان ساخت آن به دوره قاجار برمیگردد، یکی دیگر از جاهای دیدنی شوشتر است. کارشناسان بنای این خانه را از لحاظ ارزش و اهمیت، دومین بنای مهم در میان عمارتهای تاریخی شوشتر میدانند. در گذشته این عمارت خانهای مسکونی و بخشی از مجموعه افضل بود. بعد از گذشت سالها، عمارت به تملک شخصی بهاسم «گازر» در آمد و از آن زمان به بعد شد، خانه گازر!
از بخشهای مختلف خانه گازر میتوانم به حیاط مرکزی، ایوان، شبستان و اتاقها اشاره کنم. آجرکاری، حجاری و گچبریهای هنرمندانه و مشبک از مهمترین تزیینات این خانه هستند.
در بخشهایی از خانه گازر از جاهای دیدنی شوشتر برای استفاده بهینه از نور در طول روز، نورگیرهایی روی پیشانی طاقنماها، سردر ورودی و سطوح دیوار ایوان ساخته شده است.
دخمه های زرتشتی شوشتر
در شمال شهر شوشتر میتوانید در دل صخرهها، پنجرههایی مستطیلی را ببینید که با دست کنده شدهاند. اینها همان دخمهای زرتشتی شوشتر هستند که بهاسم «خرفخانههای شوشتر» یا «استودانهای شوشتر» هم شناخته میشوند.
دخمهها از شگفتانگیزترین جاهای دیدنی شوشتر هستند که تاریخ آنها به قبل از اسلام برمیگردد. در این دخمهها، اموات را دفن میکردند و به احتمال زیاد قدمت آنها به دوران پارتی و مادی برمیگردد. دخمههای زرتشتی شوشتر در دیواره کوهها و صخرهها کنده شدهاند و در دامنهای کم ارتفاع قرار دارند، بنابراین دسترسی به آنها ساده است.
چهارطاقی شوشتر
چهارطاقی یکی دیگر از دیدنی های شوشتر است که در حاشیه رود گرگر میتوانید آن را ببینید. این مکان سقفی گنبدی شکل دارد که روی ۴ پایه ساخته شده و از آن در گذشتههای دور برای نگهداری و حفظ آتش مقدس پیروان دین زرتشت استفاده میشده است.
این اثر تاریخی زیبا از جاهای دیدنی شوشتر در زمان حکومت قاجار تغییر کاربری داد و به عنوان نمازخانه و مسجد برای عبادت آسیابانان استفاده شد. ۴ طرف چهارطاقی شوشتر، درگاههایی قوسی شکل وجود دارد و برای دسترسی به آن باید از پلههایی خاک گرفته و قدیمی بالا بروید.
تو عاشقون شوشتر
تو عاشقون اتاقی حفره شده در تپهای صخرهای در مجاورت بقعه امامزاده عبدالله شوشتر است که قدمت آن به دوره سلجوقیان برمیگردد. این جاذبه گردشگری شوشتر، در گذشته محل گوشهنشینی عابدها و محل اعتکاف بوده.
داخل این اتاق تاریخی از جاهای دیدنی شوشتر میتوانید هلالی سنگی و یک طاقچه سنگی را ببینید. وجه تسمیه تو عاشقون به این صورت است که «تو» به معنای «اتاق» بوده و تو عاشقون یعنی «اتاق عاشقان».
پلهای معروف و دیدنی شوشتر
سازه های آبی شوشتر
سازههای آبی از جاهای دیدنی شوشتر به عنوان یکی از دیدنی های شوشتر از عجایب این استان است که میتوانید در آن نبوغ بالای سازندگان را ببینید. سازندگان این سازههای آبی دانش فنی زیاد در حوزه مهندسی هیدرولیک و مدیریت آب داشتند.
بنابراین توانستند سازهای بسازند که به بهرهبرداری اصولی و صحیح از منابع آبی شوشتر کمک میکند. در واقع ساخت این سازهها باعث شد تا با انحراف و انتقال آب کارون بتوان از این منبع الهی، بهترین استفاده را برد.
خیلی از کارشناسان گفتهاند که سنگ بنای سازههای آبی از جاهای دیدنی شوشتر که از جاذبههای گردشگری شوشتر است، به دوره هخامنشیان برمیگردد؛ اما خب در اصل خود سازهها مربوط به دوره ساسانی هستند. ساخت سازهها به دستور پادشاهانی مثل اردشیر اول و شاهپور انجام شده و در دورههای بعدی کاملتر شدهاند. اسنادی وجود دارد که نشان میدهد در دوره قاجار هم این سازهها مرمت شدهاند.
این سازهها آنقدری مهم هستند که در هر کجای شوشتر باشید و آدرس بگیرید همه شما را راهنمایی خواهند کرد. این سازهها نزدیک میدان ۱۵ خرداد شوشتر خودنمایی میکنند.
رودهای پُر آب شوشتر، قطعا نیاز به پل دارند، به همین دلیل هم در بخشهای مختلف پل و بندهایی ساخته شده که در ادامه آنها را معرفی میکنم.
پل بند لشکر
پل بند لشکر که یکی دیگر از جاهای دیدنی شوشتر است، با هدف برقراری ارتباط مردم شهر شوشتر با آبادیهای دیگر و همینطور برای هدایت آب ساخته شده است. سازه اصلی این پل به دوران باستان برمیگردد، اما طاقهای هلالی شکل آن نشان از هنر معماری صفویه دارد. این پل حدود ۱۲۴ متر طول و ۸ متر ارتفاع دارد. برای ساخت پل بند لشکر از ماسه، ملاط ساروج و سنگ استفاده شده است. پل بند لشکر در گذشتههای دور ۱۳ دهانه داشت، اما حالا فقط ۱۱ دهانه آن باقی مانده است.
۵ تا از دهانههای پل بند لشکر در دوره قاجار ویران شدند و چون هزینه مرمت بالا بود، حاکم هم به خودش زحمت نداد آن را مرمت کند.
مردم هم دیدند حاکم که عین خیالش نیست، خودشان با الوار پل از جاهای دیدنی شوشتر را تعمیر کردند تا راه ارتباطی آنها حفظ شود. اما از بد روزگار، جریان شدید آب، الوارها را با خودش برد که برد و مردم ماندند و پلی که دیگر پل نبود.
پل بند شوشتر خیلی زیباست. آجرها آنقدر ظریف و مرتب کنار هم چیده شدهاند که باورتان نمیشود آن را تنها با دست و چند ابزار در زمانهایی دور ساخته باشند. این همه ظرافت در ساخت طاقها و همشکل بودن آنها، آدم را به فکر میاندازد، نکند فضاییها در ساخت این دیدنی های شوشتر به مردم کمک کرده باشند؟
پل شادروان (بند قیصر)
پل شادروان (Shadruvan) که به آن «پلبند والرین» و «بند قیصر» هم گفته میشود، یکی از جاهای دیدنی شوشتر و از سازههای زیبایی است که در دوره ساسانیان ساخته شده است. معمار این پل یک مهندس رومی بهنام «برانوش» بود. این پل یکی از جاهای دیدنی شوشتر است که در نزدیکی بند میزان قرار گرفته و با طول ۵۰۰ متر، روی عرض رودخانه کارون قرار دارد. نقشههای قدیمی نشان میدهند که این پل در گذشته ۴۴ دهانه بزرگ و ۴۳ دهانه کوچک داشت.
پیهای پل شادروان از جاهای دیدنی شوشتر حدود ۷ متر عرض دارند و بین آنها طاقهای زیبای ساخته شده. حالا چیز زیادی از پل شادروان باقی نمانده و آن بخشهایی که روی رود کارون بودند، تقریبا از بین رفتهاند.این پل در دوره ساسانیان ساخته شده و از آن برای آبرسانی به شهر شوشتر استفاده میکردند. اسناد نشان میدهد که شاپور اول، دستور ساخت پل شادروان را داده است. از آن به بعد هم این پل تبدیل شد به یکی از جاذبه های گردشگری شوشتر.
یک افسانه در مورد پل شادروان هست که میگوید، خاک تپه به دستور شاپور و توسط والرین از روم به شوشتر آورده شده. این افسانه از آنجا آمده که خاک شوشتر در محل احداث پل شادروان، اصلا برای ساختوساز مناسب نیست. شاید چیز زیادی از پل نمانده باشد، اما وقتی در غروب به این دیدنی های شوشتر نگاه میکنید، ترکیبی از زیبایی را میبینید. غروبی سرخ و زرد که با آسمانی تقریبا تیره در آمیخته و دور پل را احاطه کرده است.
قلعهها و باغهای زیبای شوشتر
شوشتر با آن آبوهوای گرم و آفتابی جان میدهد برای اینکه در زیر طاق خنک قلعهها و در زیر درختان باغهای زیبا کمی دراز بکشید تا خنک شوید. در این قسمت میخواهم بعضی از قلعههای باستانی و باغهای زیبای شوشتر را به شما معرفی کنم.
قلعه سلاسل شوشتر
قله سلاسل بهعنوان یکی از جاهای دیدنی شوشتر، جزو میراث فرهنگی یونسکو است. طبق دستنوشتههای تاریخی، قدمت این قلعه به دوره هخامنشیان برمیگردد. قلعه سلاسل در گذشتههای دور وسعت زیادی داشته و چند حیاط داشت. از مهمترین ویژگیهای قلعه سلاسل میتوانم به تزئینات مینا و لاجوردی و طلا و کوشکهای باشکوه اشاره کنم.
قلعه سلاسل در گذشته ۲ کاربرد داشت. یکی برای نظارت بر تقسیم آب و دیگری هم برای اهمیت استراتژیکی، حکومتی و نظامی. ابهت و عظمت این قلعه در طول سالهای طولانی به خاطر فرسایش از بین رفته است؛ اما بازماندههای آن هنوز هم زیبا و باصلابت هستند. کسانی که در دوره قاجار از این قلعه بازدید کردند، گفتهاند که دروازه جنوبشرقی دربی بزرگ از جنس چوب داشت؛ اما خب حالا کو آن درب چوبی؟
اینجا از جاهای دیدنی شوشتر آن نقطهای است که غارتگر حتی به گذشتگان هم رحم نمیکند. این قلعه در تاریخ ۵ تیر ۱۳۸۸ در فهرست آثار ملی ایران و در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ بهعنوان نظام آبی شهر شوشتر در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.
قلعه رستم عقیلی
قلعه رستم عقیلی از جاهای دیدنی شوشتر در واقع ویرانههایی به جای مانده از دورانی کهن است. در مقابل این قلعه و سمت چپ رودخانه، بالای کوه میتوانید آثاری از قلعهای دیگر را ببینید که مردم عقیلی به آن رستم میگویند.
مردمان قدیم میگفتند که رستم یکدست و رستم زال در این ناحیه با هم جنگیدهاند. این قلعه در زمان صلح و آرامش، حکم زندان را داشت، اما زمان ناامنیها و آشوب از آن به جای پناهگاه برای محافظت از مردم در مقابل مهاجمان استفاده میشد.
باغ خان شوشتر
باغ خان یکی از جاهای دیدنی شوشتر و از جاذبه های گردشگری شوشتر در حاشیه غربی رود گرگر قرار گرفته است. این باغ از دوره قاجار به جای مانده و آب مورد نیاز آن هم به وسیله کانالهای آبشار و آسیابهای شهر تامین میشود.
باغ خان مثل دیگر دیدنی های شوشتر معماری قدیمی دارد که دقیقا حالوهوای قدم زدن در گذشته را برای شما تداعی میکند. درختهای باغ بیشتر شامل درختهای میوه هستند و میان آنها میتوانید چند تایی درختچه گلهای زینتی مثل شاهپسند، لاله عباسی، رز و محمدی و گل کاغذی را ببینید.
