علت خواب های آشفته چیست؟ چرا گاهی اوقات با وجود آرامش روانی که داریم باز هم خواب های آشفته و کابوس می بینیم؟ چگونه می توانیم از شر خواب های آشفته مان برای همیشه خلاص شویم؟ هر آنچه که باید در رابطه با علت خواب های آشفته بدانید را در شادمگ بخوانید.
رویا چیست و چگونه رخ می دهد ؟
خواب دیدن یا همان رویا پدیده ای است که بارها در علوم مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، اما با این حال هنوز سوالات بی جواب زیادی در این مورد وجود دارد. از نظر رشته نورولوژی یا مغز و اعصاب، رویا نتیجه تعامل بین گروهی از پیام رسان های عصبی می باشد. در نتیجه این عمل ماده ای بین سلول ها ترشح شده که تجربیات روزمره و خاطرات را در هنگامی که فرد خواب است برای او تداعی می کند.
خواب دیدن و رویا همان تداعی خاطرات گذشته و اتفاقات روزمره با تاثیر پذیری از ویژگی های شخصیتی فرد می باشد. البته عوامل زیاد دیگری از جمله تب، بیماری، ترس و اضطراب، کهولت سن، زمینه های فرهنگی و دینی نیز بر روند خواب دیدن تاثیر می گذارد. تمام این نظریات از منظر علم نورولوژی بوده و عواطف و احساسات انسانی در آن دخیل نمی باشد. دیدگاه رشته نورولوژی این است که خواب دیدن صرفا جنبه فیزیکی دارد و عوامل متافیزیک و روح در به وجود آمدن آن نقشی ندارد.
اما رشته نوروساینس بیان می کند که روح انسان می تواند از کالبد فیزیک خارج شده و تا حدودی اتفاقات آینده را پیشگویی می کند، بنابراین روح و عواطف انسانی تاثیر زیادی بر رویا دارند. بحث رویاهای صادقانه که در دین اسلام به آن توجه ویژه ای شده از مصادیق این نظریه می باشد. با توجه به دیدگاه این رشته خواب و رویاها می توانند همراه با حس ترس، هیجان، غم و شادی باشند. برخی رویاها به قدری واقعی به نظر می رسند که گویی فرد در داخل آن حضور فیزیکی دارد ولی چنین نیست. تمام عضلات بدن انسان به جز دستگاه تنفسی به دستور مغز فلج شده و بدن نمی تواند همگام با رویاها حرکت کند.
رویا در کدام مرحله از خواب رخ می دهد ؟
بر خلاف آنچه تصور می شود که خواب دیدن در مرحله عمیق خواب رخ می دهد، باید بیان کرد که این پدیده پس از گذر این مرحله رخ می دهد. یعنی زمانی که وارد مرحله سطحی خواب یا همان رم می شویم رویا شکل می گیرد. بنابراین نتیجه می گیریم که خواب دیدن تنها در یک سوم پایانی خواب اتفاق می افتد. البته در برخی افراد رویا دیدن در این مرحله همراه با اختلالی به نام اختلال رفتاری خواب رم می باشد. این اختلال فرد را وادار می کند در هنگام رویا دیدن حرکات فیزیکی مانند مشت و لگد زدن نیز از خود نشان دهد که می تواند خطرناک باشد.
علت دیدن خواب های آشفته چیست ؟
رویا دیدن در هنگام خواب امری متداول می باشد. بسیاری از خواب های آشفته به علت وجود بیماری های زمینه ای رخ می دهد. در کودکان تب و برخی بیماری ها و صدمات جسمانی سبب بروز کابوس و خواب های آشفته می شود. در افراد بالغ استرس پیش از خواب و اضطرابی که در طول روز سرکوب شده دلیل کابوس و خواب های آشفته خواهد بود.
همچنین برخی دیگر ازدلایل بروز خواب های آشفته در بزرگسالان بیماری هایی ژنتیکی نظیر کم کاری یا پرکاری تیروئید، بیماری های داخلی، خوردن غذاهای سنگین در ساعات نزدیک خواب و افسردگی می باشد. در افراد سالمند، کهولت سن و کاهش مصرف مایعات زمینه ساز بروز کابوس و خواب های آشفته می باشد. هرچند رویا دیدن در خواب مشکلی ایجاد نمی کند و امری طبیعی می باشد اما دیدن خواب های آشفته آن هم در طولانی مدت مسئله نگران کننده ای است که باید با انجام راهکارهای درمانی آن را از بین برد. زیرا در برخی موارد دیدن این نوع خواب ها سبب پریشانی و بالارفتن بیش از حد ضربان قلب می شود که در افراد سالمند می تواند مشکلات جدی به وجود بیاورد.
رویا و خواب های آشفته ممکن است مضامین مختلفی داشته باشند و آرامش را از ما بگیرد. گاهی ممکن است عجیب و سرشار از نمادهای مختلف بوده و گاهی نیز مانند تماشای یک فیلم باشند. همچنین گاهی بیانگر ترس های شما بوده و مدام تکرار می شوند. اما به طور کلی خواب های آشفته دارای المان های مشترکی در هنگام خواب و بعد از بیداری هستند از جمله:
- احساس ترس
- حس پریشانی
- حس نگرانی
- ناراحتی و عصبانیت
- وحشت و ترس
- هراس و آشفتگی
- استرس و اضطراب
- برافروختگی
با این وجود می توان گفت دلیل اصلی خواب های آشفته استرس و آشفتگی سرکوب شده می باشد که ضمیر ناخودآگاه در زمان خواب آن ها را آشکار می کند. بدین ترتیب که ضمیر ناخودآگاه هر موردی که باعث آشفتگی شما می شود را سرکوب کرده و در نتیجه شما مدام به خاطر چیزهایی که نمی دانید و برای شما مشخص نیست احساس ناراحتی می کنید. اما ذهن به دنبال بر طرف کردن این آشفتگی می باشد و تنها راه از بین بردن این احساسات آگاهی یافتن کامل در مورد آن است.
به همین دلیل این استرس و اضطراب سرکوب شده به شکل خواب های آشفته و کابوس بروز پیدا می کند. هرچند این خواب ها آزار دهنده می باشند اما درواقع شما را از آنچه باعث صدمه زدن به سلامت ذهن می شود آگاه می سازند. هرچه بیشتر این خواب ها را نادیده بگیرید آن ها مصرانه تر ادامه خواهند داشت. این دسته خواب ها هشدارهای روانی هستند پس باید نسبت به آن ها آگاهی پیدا کنید تا بتوانید به درستی از آن گذر کنید.
دلایلی که موجب استرس و پریشانی شده و خواب های آشفته و کابوس را به همراه دارند:
- استرس و ضربه روحی پس از تجربه یک حادثه دلخراش
- استرس و نگرانی های مالی
- وجود مشکلات در روابط خانوادگی و عاطفی
- نگرانی هایی در مورد سلامت و بیماری های احتمالی
- تغییرات سبک زندگی
- عوارض مصرف مواد مخدر
- استرس شغلی
- رازها و مواردی که سعی در پنهان کردن آن از اطرافیان خود دارید
- استرس تحصیلی علت خواب های آشفته
- رویدادها و اتفاقات مخرب و استرس آور دنیا و محیط اطراف
- تغذیه و مشکلات مربوط به آن
- اختلالات هورمونی علت خواب های آشفته
- مصرف کافئین و مواد محرک
- بیماری ها و صدمات جسمانی
- مشکلات و دردهای فیزیکی
- مشکلات و اختلالات روانی
- تجربه های مرگ و فقدان عزیزان
با عوارض اضطراب بر بدن آشنا شوید!
راه های درمان خواب های آشفته
بهترین راه مواجه با خواب های آشفته و درمان آن، مقابله و از بین بردن دلیل بروز آن است. با این وجود شما در هنگامی که تحت درمان تخصصی هستید نیز به خواب نیاز دارید پس می توانید با انجام چند روش در کوتاه مدت خوابی نسبتا آرام داشته باشید. شما می توانید با دنبال کردن مراحل و روش های زیر میزان تاثیرات خواب های آشفته را به حداقل برسانید.
- اولین قدم برای از بین بردن خواب های آشفته و تجربه کردن خوابی آرام، داشتن یک برنامه خواب منظم و فراهم کردن محیطی مناسب برای خوابیدن می باشد.
- از راحتی تخت و بالشت تان قبل از خواب اطمینان حاصل کنید.
- دمای اتاق را در حالت متناسب نگه داشته و نور آن را تنظیم کنید.
- خوردن وعده سنگین غذایی قبل از خواب را ترک کنید.
- استفاده از تکنولژی نظیر انواع گوشی و لپ تاپ را برای حداقل یک ساعت قبل از خواب کنار بگذارید.
- از محیطی که برای خواب انتخاب کرده اید استفاده دیگری نکنید، بدین ترتیب ذهن شما هنگام ورود به آن محیط دریافت می کند که وقت خواب است.
- خوردن مشروبات الکلی را به کم کنید.
- مصرف محرک هایی نظیر کافئین را به ساعات روزانه منتقل کنید.
- محیط اتاق خواب را از هرگونه صدا و نور اضافی خالی کنید.
- وسایل الکتریکی را از اطراف خود دور کنید.
- کارهای استرس آور را برای روز گذاشته و از انجام آن در ساعات قبل از خواب بپرهیزید.
- عادت تماشای فیلم های هیجان آور و کتاب های چالش برانگیز قبل از خواب را ترک کنید.
- چند ساعت قبل از خواب به انجام فعالیت های آرامش بخش که بدن و ذهنتان را آرام می کند بپردازید.
- یک موسیقی آرامش بخش گوش بدهید.
- نفس های عمیق بکشید.
- یوگا یا مدیتیشن کنید.
- دوش آب گرم بگیرید .
- دمنوش های گیاهی آرامش بخش بخورید بخصوص دمنوش بابونه.
- یک مکالمه کوتاه با کسانی که دوستش دارید داشته باشید.
- یک سرگرمی آرامش بخش برای خود در نظر بگیرید.
- اتفاقات رخ داده خود را بنویسید.
- قبل از خواب برای کسب آرامش قدم بزنید.
- برای کاهش اضطراب یک کتاب الهام بخش بخوانید.
- می توانید از جملات تاکیدی برای قبل از خواب استفاده کنید مانند من در آرامش آماده خواب هستم و خواب های آرامش بخشی خواهم دید.
- در صورتی که کابوس دیدید نترسید و آرامش خود را حفظ کنید.
- در مورد خواب های آشفته خود صحبت کنید.
- نفس عمیق بکشید و به چیزهای آرامش بخش فکر کنید.
اگر با وجود به کارگیری تمام روش های خانگی برای از بین بردن کابوس ها و خواب های آشفته باز هم نتیجه ای حاصل نشد ممکن است دچار اختلال پریشانی و اضطراب شده باشید. در این صورت نیاز به درمان تخصصی دارید. خوشبختانه روش های موثری برای درمان این اختلال وجود دارد که توسط مراکز درمان اختلالات خواب ارائه می شود. از جمله این روش ها رفتار درمانی و دارو درمانی می باشند.
علائم کابوس های شبانه
علائم و نشانه‌های کابوس های شبانه که توسط DSM-5 طبقه بندی شده است، عبارت است از :
- تکرار شدن خواب های طولانی، پریشان کننده و خواب‌هایی که آن ها را به خوبی به یاد می آوریم. این خواب‌ها عموماً در زمینه فرار از تهدیدها برای زنده ماندن، داشتن امنیت و حفظ جسم و جان هستند. کابوس‌ها اغلب در نیمه دوم قسمت اصلی خواب اتفاق می افتند.
- هنگام بیدار شدن از رویاهای پریشان کننده، فرد به سرعت هوشیار می شود.
- اختلال خواب باعث پریشانی و زجر قابل توجهی در زمینه‌های اجتماعی، کاری یا سایر حوزه‌های مهم عملکردی می‌شود.
- علائم کابوس به اثرات فیزیولوژیکی یک ماده، به عنوان مثال اعتیاد به مواد، یا یک دارو مرتبط نیست.
- وجود همزمان اختلالات روانی و پزشکی و دیدن خواب‌های پریشان کننده که در ارتباط با همین اختلالات است.
علت خواب های آشفته از دید اسلام
- دوران بارداری
- حالات روحی ناپایدار
- پایین بودن مقدار دوپامین در مغز
- مصرف غذاعای چرب و ادویه دار قبل از رفتن به رختخواب
- تماشای فیلم های ترسناک و خواندن کتاب های وحشت آمیز
- وجود دغدغه های فکری، روحی، مشکلات عاطفی و اضطراب
- مصرف طولانی مدت برخی از داروهای آرام بخش و ضد افسردگی
آیا پرش های ناگهانی بدن در ابتدای خواب نشانه وجود اختلال در سیستم عصبی است؟
افراد بسیاری وجود دارند که به محض خوابیدن صحنه‌ای از سقوط را مشاهده می‌کنند و با احساس افتادن، دچار پرش ناگهانی بدن می‌شوند. این حالت که توهم پیشخواب نام دارد، نوعی تصویرسازی ذهنی است و رویا محسوب نمی‌شود. رویا دیدن بعد از گذشت ۳ مرحله خواب عمیق و با ورود به خواب رم اتفاق می‌افتد اما این‌گونه تصویرسازی‌ها در ابتدای مراحل خواب رخ می‌دهند. علت این وضعیت می‌تواند کمبود خواب یا اختلالاتی مثل نارکولپسی (حمله‌های خواب در ساعات بیداری) باشد.
افراد مبتلا به این اختلالات با گذشت کمتر از چند دقیقه از شروع خواب، وارد مرحله رم می‌شوند و تصویرسازی‌هایی تحت‌عنوان سقوط حین خواب یا سقوط خوابگاهی را تجربه می‌کنند. این وضعیت یک یافته طبیعی است و معمولا جای نگرانی ندارد. بعضی تحقیقات نشان داده‌اند استرس‌های روزانه و مصرف کافئین احتمال وقوع توهم پیشخواب را افزایش می‌دهند.
لازم به ذکر است پرش ناگهانی بدون بیدار شدن از خواب، به‌خصوص در کودکان و نوجوانان غیرطبیعی است و باید توسط پزشک بررسی شود. این وضعیت می‌تواند در انواعی از تشنج‌های حین خواب یا اختلالات خواب ریشه داشته باشد. همچنین پرش‌های ناگهانی بعد از بیدار شدن از خواب، به‌خصوص در ناحیه شانه و قسمت‌های نزدیک به محور بدن می‌توانند نشان‌دهنده تشنج باشند. برای مثال افرادی که صبح‌ها با دست گرفتن وسایلی مثل قاشق و چنگال آنها را به‌طور غیرارادی پرت می‌کنند، باید حتما به پزشک مراجعه کنند زیرا این تشنج‌ها در بسیاری از موارد با تشنج‌های بزرگ همراه می‌شوند.
برای برخورداری از خواب کافی و راحت چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید ؟
برای این منظور باید از اصول بهداشت خواب پیروی کنید. تاریک بودن اتاق خواب، عدم تابش نور از بیرون به اتاق، استفاده نکردن از وسایل الکتریکی مثل تلویزیون و تلفن‌همراه در محل خواب، خنک بودن اتاق خواب حتی در زمستان (دما تا حداکثر ۲۰ درجه سانتی‌گراد)، گرم نگه داشتن دست و پا، دوش آب گرم قبل از خواب و استفاده نکردن از وسایل کار در اتاق خواب همگی از راهکارهایی هستند که به خواب مناسب کمک می‌کنند.
مصرف مواد غذایی حاوی اسید آمینه تریپتوفان مثل شیر گرم، کره بادام زمینی، پنیر، ماست، بستنی، مرغ، بوقلمون، موز و سیب نیز با خواص آرامبخشی خود شما را برای خواب راحت آماده می‌کنند. برای مثال مصرف یک کاسه ماست همراه با شام می‌تواند در این زمینه بسیار کمک‌کننده باشد.
البته باید توجه داشت مصرف شام با فاصله کم از زمان خواب، می‌تواند باعث اختلال در خواب شود. شام در حالت ایده‌آل باید حدود ساعت ۶ و ۷ عصر یا ابتدای شب با فاصله ۳ تا ۴ ساعت از زمان خواب مصرف شود. بعد از آن در صورت بروز گرسنگی می‌توان از یک میان‌وعده سبک قبل از خواب استفاده کرد.
غذاهای سنگین، شیرین و پرادویه نیز در وعده شام با افزایش ترشح اسید معده و ایجاد ریفلاکس، در خواب اختلال ایجاد می‌کنند. از دیگر دلایل بی‌خوابی می‌توان به کمبود عناصری مثل مس، کلسیم، آهن و روی در خون اشاره کرد. افرادی که از مشکلات خواب رنج می‌برند، بهتر است تحت‌نظر پزشک از مکمل‌های غذایی مانند مولتی‌ویتامین و مکمل‌های آهن استفاده کنند، به‌خصوص افرادی که دچار بی‌قراری در خواب هستند.
