افزایش عزت نفس هم در بزرگسالی و هم در کودان اهمیت بسیاری دارد. اما از آنجایی که بزرگسالان باید توانایی مقابله با مشکلات زندگی را بیشتر در خود تقویت کنند پس لازم است حتما افزایش عزت نفس را مورد توجه قرار دهند. این مطلب شادمگ در خصوص راه های افزایش عزت نفس با شما صحبت می کند. با ما همراه باشید.
عزت نفس چیست ؟
عزت نفس (self esteem) واژه‌ای متفاوت با اعتماد به نفس (self-confidence) است، اگر در کاری مهارت بالایی به دست آورید، موجب بالا رفتن اعتماد به نفس شما می‌شود، ولی در صورتی که خودتان این مهارت‌ها و توانایی‌ها را قبول نداشته باشید و برای خودتان ارزش قائل نشوید، به معنای این است که شما عزت نفس کافی ندارید.
در حقیقت اعتماد به نفس در مورد اعتماد شما به خودتان و توانایی‌های شما در مقابله با چالش‌ها و حل مشکلات و تعامل با جهان است. می‌توان گفت اعتماد به نفس بیشتر حاصل موفقیت‌های شما در دنیای خارج می‌باشد و در واقع اعتماد به نفس میوه درخت عزت نفس است و موضوع مهمی در مسیر موفقیت و ارتقای فردی می‌باشد. اما به سوال عزت نفس چیست می‌توان اینگونه پاسخ داد که عزت نفس مربوط به حس ارزشمندی درونی شماست، یعنی فرد چه باوری نسبت به توانایی انجام کارهای خود دارد.
به طور کلی افزایش عزت نفس در کودکان و بزرگسالان یعنی این که من نسبت به توانایی‌های خود، چه دیدگاهی دارم و تا چه اندازه خود را ارزشمند می‌دانم و برای خود احترام قائل هستم. در واقع عزت نفس و اعتماد به نفس قدرتمندترین و مهم‌ترین بخش شخصیت هر انسان را تشکیل می‌دهند. با دانستن پاسخ این سوال که عزت نفس چیست و تفاوت‌های آن با اعتماد به نفس می‌توانیم اهمیت هر‌کدام را در زندگی متوجه شویم تا بتوانیم با قدرت بیشتری به سمت رویاهایمان حرکت کنیم.
چرا افزایش عزت نفس در بزرگسالان اهمیت زیادی دارد؟
افزایش عزت نفس سبب سلامت فکری و روانی می شود. زیرا برای افزایش عزت نفس باید افکار و رفتارهایی را تمرین کنید. بنابراین این تمرین‌ها می‌توانند به مرور زمان به یکی از رفتارهای شما تبدیل شوند و یه شما کمک کنند تا به تقویت عزت نفس خود کمک کنید. به این ترتیب می‌توانید با بهبود رفتارها و عملکرد خود به افزایش اعتماد به نفس خود نیز کمک کنید.
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس در این است که در واقع، عزت نفس در برگیرنده‌ی اعتماد به نفس است چرا که اعتماد به نفس یعنی باور توانمندی‌ها و پیوند با نیروی درونی خویش، اما برای داشتن عزت نفس ، علاوه بر این مورد، علاقه داشتن به خود واقعی و ارزشمند دانستن آن نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ویژگی افرادی که عزت نفس بالا دارند
افرادی که از خود و دیگران تشکر و قدردانی می‌کنند، از رشد کردن استقبال کرده و به دنبال معنا بخشیدن به زندگی خود هستند و مدام لایه‌های وجودی خود را کشف می‌کنند، دارای عزت نفس بالا هستند. اینگونه افراد اغلب خودشان تصمیم می‌گیرند اما با گشودگی پذیرای نظرات و پیشنهادات افراد صاحب نظر نیز هستند.
اشخاص با عزت نفس بالا واقع‌گرا هستند و سعی در هدایت افراد به سمت جنبه‌های مثبت زندگی دارند، آنها می‌دانند ارزش‌هایشان در زندگی چیست و طبق آن حرکت می‌کنند، به منظور رشد، چالش‌ها را پذیرفته و در صورت عدم موفقیت از اشتباهات خود درس می‌گیرند، همچنین افرادی که از عزت نفس بالا برخوردارند دیگران را آنگونه که هستند می‌پذیرند و با آغوش باز از انتقادات استقبال می‌کنند چون می‌دانند ارزش وجودی آنها به نظرات دیگران بستگی ندارد.
افرادی که عزت نفس پایین دارند
نقطه مقابل اشخاص با عزت نفس بالا، افرادی هستند که دارای عزت نفس پایین می‌باشند، این افراد از خودشان متنفر هستند و احساس می‌کنند هر کاری که انجام می‌دهند به اندازه کافی خوب نیست.
آنها دنیا را جای امنی نمی‌دانند و حفظ کردن روابط با دیگران برایشان کاری دشوار است. به نقاط ضعف خود بسیار توجه می‌کنند و نگاه بدبینانه و منفی به زندگی دارند و همواره احساس اضطراب و ترس و افسردگی می‌کنند.
این افراد بر این باورند که دیگران از آنها بهتر هستند و مشکل در پذیرش انتقاد درست و سازنده دارند، همچنین آنها در بیان نیازهای خود احساس شرم و خجالت، افسردگی و استرس و اضطراب دارند.
عزت نفس به چه عواملی بستگی دارد؟
همانطور که گفته شد ژن ها تاثیر بسیار مهمی بر احساس ارزشمندی ما دارند .تجارب کودکی و عوامل محیطی نیز از مهم ترین عوامل اثر گذار بر عزت نفس هستند و احساس ارزشمندی ما در بزرگسالی، به میزان قابل توجهی متأثر از بازخوردی است که دیگران در کودکی به ما داده اند.
عوامل جسمی، اقتصادی و فرهنگی نیز بر میزان عزت نفس ما اثر بگذارد. در حقیقت خیلی از اوقات عوامل بیرونی ، درونی شده اند و بر حس ارزشمندی ما اثر می‌گذارند. به عنوان مثال، ما بیماری جسمی یا زیبایی خود را به دوست داشتنی بودن و ارزشمندی خود ربط می دهیم و این عوامل در شکل گیری و یا افزایش عزت نفس ما نقش مهمی را ایفا می‌کنند.
راه های افزایش عزت نفس در بزرگسالان
هر چه قدر که سن انسان بالاتر می‌رود نیاز بیشتری به افزایش عزت نفس خود را احساس می‌کند. به همین دلیل است که روانشناسان همواره به دنبال راهکارهایی هستند تا با تقویت عزت نفس به شکل‌گیری شخصیت افراد کمک کنند. در ادامه برخی از موثرترین این راه‌ها را برای شما گردآوری کرده‌ایم.
کسب یک مهارت مشخص
لازمه کسب مهارت تمرین زیاد است. شایستگی و انضباط حاصل از این تمرین به همراه بهره حاصل از مهارت، می‌تواند احساس رضایتمندی بیشتری را در شما ایجاد کند. بنابراین می‌توان کسب مهارت در زمینه دلخواه را یکی از راه‌های تقویت عزت نفس عنوان کرد.
ورزش مداوم
با ورزش کردن از نظر جسمی، ذهنی و عاطفی احساس بهتری پیدا می کنید. ورزش کردن همچنین می‌تواند نقش موثری در کنترل و مدیریت سلامتی شما داشته باشد. به همین دلیل است که افراد ورزشکار معمولا عزت نفس بالایی هم دارند.
انجام کارهای داوطلبانه
حمایت از افرادی که نیاز به کمک دارند و خدمت کردن به آنها می‌تواند به شما احساس باارزش بودن بدهد. از این رو می‌توان گفت که یکی از راه‌های همدلی با دیگران خدمت کردن به آنها هنگام نیاز است. انجام کارهای داوطلبانه نیز یکی از بهترین راه‌های همدلی با دیگران است.
نگه‌داری از حیوانات خانگی
حیوانات خانگی به ما عشق بدون شرط می دهند. همین عشق بدون شرط نیز تمایل ما به توجه و عشق را به شکل کاملی تامین می‌کند. این موجودات دوست داشتنی همچنین به مسئولیت‌پذیری و محبت همیشگی شما نیاز دارند. در نتیجه می‌توانند شما را از مشکلاتتان دور کنند.
اهمیت دادن به ظاهر خود
یکی از راه‌های افزایش عزت نفس اهمیت دادن به خود و علاقه‌مندی‌هایتان است. زیرا زمانی که شما به ظاهر خود اهمیت می دهید، احساس با ارزش بودن می‌کنید. بنابراین باید همیشه در برنامه روزانه خود، وقتی را صرفا به خودتان اختصاص دهید.
تغییر محیط، هرچند کوتاه مدت
روحیه انسان همواره به تغییر نیاز دارد. کار کردن در یک محیط دیگر، سفر کردن، تفریح با دوستان و گذراندن زمان بیرون از خانه، انگیزه شما را افزایش می‌دهد.
تعیین ارزش‌های زندگی
برای این‌که احساس بهتری نسبت به زندگی خود داشته باشید، بهتر است ارزش‌ها یا اصولی که زندگی شما قرار است بر آن محور متمرکز شود را تعیین کنید. سپس زندگی خود را ارزیابی کنید و تعیین کنید کدام قسمت‌ها با ارزش‌های شما هماهنگی ندارد. در نهایت می‌توانید تغییرات لازم را اعمال کنید و از زندگی لذت ببرید.
یادداشت دستاوردها
یکی از راه‌های افزایش عزت نفس در بزرگسالان این است که هر دستاوردی را که در مسیر زندگی خود کسب کرده‌اید، بدون توجه به میزان آن یادداشت کنید. زیرا یادآوری دستاوردها همیشه احساس غرور و خرسندی را در درون فرد ایجاد می‌کند.
تجربه‌های جدید
هیچ گاه از تجربه‌های جدید نترسید! سعی کنید از محیط امن خود خارج شوید. با افراد متفاوتی ملاقات کنید. از مکان‌های دیدنی جدیدی بازدید کنید و فعالیت‌های هیجان انگیز زیادی انجام دهید. به این ترتیب می‌توانید هم یک زندگی شاد داشته باشید و هم عزت نفس خود را تقویت کنید.
مراقبت از روابط
افراد مهم زندگیتان را نه تنها از یاد نبرید! بلکه عشق، زمان و توجه خود را نیز به آنها اختصاص بدهید. سعی کنید روش‌هایی را پیدا کنید که به کمک آن بتوانید ارتباطات خوب و کاملی را ایجاد کنید. به این ترتیب موفق می‌شوید روابط خود را پرورش دهید.
تایید کردن خود
همیشه جملات مثبت و با محبت به خودتان بگویید. حتی می‌توانید این جملات را در یک دفترچه یادداشت بنویسید. هر روز پس از بیدار شدن از خواب و شب پیش از خوابیدن سعی کنید این جملات مثبت را با خودتان تکرار کنید.
افکار مزاحم خود را نادیده بگیرید
یکی از دلایلی که ما از انجام اقدامات اجتناب می‌کنیم و بنابراین عزت نفس خود را از دست می‌دهیم، افکار منفی و محدود‌کننده‌ی ما است. در همان لحظه‌ای که مشغول نوشتن چشم‌انداز خود می‌شوید یا اهداف خود را مشخص می کنید، ذهن شما هم وارد عمل می‌شود تا شما را آزار دهد.
در کسری از ثانیه، همه‌ی دلایل شکست و پیامدهای منفی احتمالی اقدامات شما، مقابل چشمان شما رژه می‌روند و سعی دارند تا شما را از هر اقدام بعدی، منصرف کنند. کلید موفقیت شما این است که تمام این مزاحمت‌های ذهنی را نادیده بگیرید و کار خود را بکنید. این احساسات ترسناک و شک به خود، هنگام ایجاد تغییرات، برای همه به وجود می‌آید. خواهید دید که با ادامه‌ی اقدامات کوچک و مثبت، این افکار بازدارنده هم کاهش می‌یابد.
افکار خود را تغییر دهید
نه تنها افکار منفی و بازدارنده را نادیده بگیرید، بلکه قدمی پیشتر گذاشته و افکار مثبت و تأیید‌کننده را جایگزین آنها کنید. در این باره می‌توانید از جملات تاکیدی مثبت کمک بگیرید.
جملات تاکیدی مثبت فقط جملات احساسی نیستند. به لحاظ علمی اثبات شده که آنها عملکرد شما را افزایش می‌دهند. به علاوه، استرس را کاهش داده و قدرت اراده و خودکنترلی را بهبود می‌بخشند. همچنین جملات مثبت، میزان خلاقیت و توانایی حل مسأله را بهبود می‌بخشند و اعتماد به نفس اجتماعی را افزایش می دهند.
یک تمرین آگاهانه و منظم، مسیرهای عصبی جدیدی در ذهن شما می‌سازد و خیلی زودتر شما را به سوی اهدافتان سوق می‌دهد. موفقیت شما در این مسیر، اجتناب‌ناپذیر است. این را باور داشته باشید و بارها و بارها در قالب جملات مثبت بنویسید و به خود یادآوری کنید.
تعیین مرزهای شخصی
قبل از هر چیز باید شخصیت خودتان را به خوبی بشناسید. سپس مرزهای شخصی خود را تعیین کنید و اجازه ندهید دیگران از آن ها عبور کنند. به عبارت دیگر واکنش درست در شرایط مختلف را یاد بگیرید. در تصمیم‌های خود قاطع باشید و به دیگران اجازه ندهید از شما سوء استفاده کنند.
پذیرش شکست به عنوان بخشی از مسیر رشد
شکست‌ها و اشتباهات بخشی از اقدام است. انتظار وقوع آنها را داشته باشید و طرز فکر خود را درباره‌ی آنها تغییر دهید. اگر شکست‌ها را پله‌ای برای رسیدن به مقصد نهایی بدانید، این عقب گردها تأثیری بر عزت نفس و اعتماد به نفس شما نخواهند گذاشت. به یاد داشته باشید که تمام افراد موفق، موانع زیادی را در طول مسیر خود تجربه کرده‌اند.
نکته‌ی اصلی این است هر شکست، درس‌های زیادی در دل خود دارد که باید تک تک آنها را به خاطر بسپرید. درس‌هایی که می‌آموزید باید همراهان همیشگی شما باشند و پس از آن، با این توشه‌ی ارزشمند، بدون اتلاف وقت، به مسیر خود ادامه دهید و این بار، بلندتر بپرید.
تفکر بیش از حد ممنوع!
افکار تکراری که همیشه در مغز شما در حال گردش هستند را متوقف کنید. همیشه زمان خود را با کار خوب پر کنید تا افکار تکراری و بیهوده به سراغتان نیایند.
به نیازهای روحی و روانی خود رسیدگی کنید
اگر نیازهای روحی و عاطفی خود را در اولویت قرار ندهید، داشتن احساس خوب نسبت به خود، کار سختی خواهد بود. اگر می خواهید معیاری در این باره داشته باشید، پرسیدن چند سؤال کلیدی، راهگشا خواهد بود. از خود سؤالات زیر را بپرسید.
مشکل کجا است و چگونه باید از سلامت احساسی خود مراقبت کنید؟
آیا احساس امنیت عاطفی دارید؟
اختیار و آزادی تصمیم‌گیری‌های شخصی خود را دارید؟
آیا نسبت به دیگران، احساس وابستگی می‌کنید؟
حریم خصوصی کافی دارید؟
آیا سلامت روان شما در جایی است که می‌خواهید باشد؟
مهم‌ترین حوزه‌ای را که در آن نیازهای عاطفی یا ذهنی خود را رعایت نمی‌کنید، مشخص کنید و لیستی از آنچه را که نیاز دارید و می‌خواهید، تهیه کنید. ممکن است لازم باشد با یک درمانگر یا یک راهنما کار کنید تا به شما در ایجاد یک برنامه‌ی عملی برای مراقبت از خود و سلامت روانی بهتر، کمک کند.
متوقف نشوید
احترام به خود، نیاز به تغذیه دارد. تنها بر اساس چند موفقیت به دست آمده، نمی‌توانید عزت نفس را برای همیشه حفظ کنید، بنابراین، همچنان که مراحل مختلف زندگی خود را طی می‌کنید، به اصلاح دیدگاه خود ادامه دهید. به انجام اقدامات مثبتی که شما را به اهداف بلند‌مدت‌تان نزدیک‌تر می‌کند، ادامه دهید. دائما اهداف خود را با ارزش‌های خود بسنجید و هر چند سال یک‌بار، ارزش‌های خود را بر اساس تغییراتی که در زندگی خود ایجاد کرده‌اید، بازبینی و روشن کنید.
اگر عزت نفس می‌خواهید، نباید راکد بمانید. در زندگی خود، به دنبال شور و عشق و معنا باشید. به دنبال فرصت‌هایی برای رشد باشید و با تغییرات مثبت، همگام شوید. نترسید و خود را به جریان سیال زندگی بسپارید. در این صورت خواهید دید که عزت نفس، خود به خود به سوی شما می‌آید و شما می‌توانید از وجود چنین احساسی، غرق لذت شوید.
خودآزمایی کنید
پس از یک تلاش چند ماهه برای رسیدن به هدف و چشم‌اندازی که تعیین کرده‌اید، احساس خود را درباره‌ی خود ارزیابی کنید. حتی اگر به مقصد نهایی نرسیده‌اید، برای آنچه تا به حال انجام داده‌اید، ارزش قائل باشید.
سؤالات زیر را از خود بپرسید و به ندای درونی خود توجه کنید.
آیا به تلاش خود افتخار می‌کنید؟
به ارزش‌های خود احترام می‌گذارید؟
آیا به توانایی‌های خود اطمینان بیشتری پیدا کرده‌اید؟
اگر پاسخ شما به هر یک از این سؤالات منفی است، ببینید چه کاری می‌توانید انجام دهید تا اقدامات یا اهداف خود را برای بازگشت به مسیر تنظیم کنید؟ از این موضوع ناراحت نباشید، چون این هم بخشی از سفر پرهیجانی است که در آن قدم گذاشته‌اید و احتمالا درس‌های جدیدی در راه است.
اگر پاسخ شما به تمام این سؤالات مثبت بوده باشد، باید بدانید که تا اینجای کار، ۱۲ قدم مؤثر برداشته‌اید. شما متوجه خواهید شد که برای خود احترام بیشتری قائل هستید و در نتیجه، در مقایسه با ابتدای راه، عزت نفس بیشتری دارید.
سخن آخر
امیدواریم از این مطلب در جهت افزایش عزت نفس خود استفاده کرده و بتوانید به کسانی که دوستشان دارید در راستای افزایش عزت نفس کمک کنید
