تکنیک های کاربردی و مفید مدیریت کلاس درس | اینطوری کلاس رو اداره کن دانش آموز کیف کنه !

روش های زیادی در خصوص مدیریت کلاس درس توصیه میشود اما هر روشی در هر کلاسی کارایی ندارد و ممکن است روشی که در کلاسی کارآمدترین روش است، گروه موفقیت شادمگ بهترین روش برای مدیریت کلاس را به شما ارائه کرده است.

مدیریت کلاس درس

مدیریت كلاس درس عبارت ازرهبری كردن امور كلاس درس از طریق: تنظیم برنامه درسی،سازماندهی مراحل كار و منابع، سازماندهی محیط به منظور بالا بردن كار نظارت بر پیشرفت دانش آموزان و پیش بینی مسائل با لقوه است.

تعریف دیگری از سازماندهی و مدیریت كلاس وجود دارد كه میتوان از آنها در رهبری كلاس درس، با تكیه بر بعد انسانی آن چنین تعریف كرد:
مدیریت كلاسی عبارت است، از هنر به كار بردن دانش تخصصی و بهره گیری ازمهارت های كلاس داری در هدایت دانش آموزان به سوی اهداف مورد نیاز و جامعه.

اهمیت و ضرورت مدیریت و انضباط كلاس

بدون شك به منظور تدریس ونیل به اهداف آموزش و پرورش، وجود شرایطی لازم می باشد، از جمله این شرایط می توان به نظم حاكم بر كلاس به عنوان فاكتری مهم اشاره نمود، زیرا كلاسی كه در آن اولین گام یادگیری (یعنی نظم وانضباط و مشاركت در فعالیت و جلب توجه فعال شاگردان) اعمال نگردد، به یقین نتایج مطلوبی نخواهد داشت. روش های كلاس داری ونظم كلاس در ایجاد انگیزه برای یادگیری دانش آموزان بسیار موثر می باشد.

اهداف می توانند به وسیله روش ها تحت تاثیر قرار گیرند.( 1999،rozyck) بنابراین اعمال روش های درست تدریس و سبك های مناسب مدیریت با توجه به شرایط كلاس، امكانات آموزشگاه، توانایی معلم و نوع كتاب و محتوای درسی، متفاوت می باشد.

مقایسه شیوه های جدید مدیریت کلاس و شیوه های قدیمی

از گذشته تا به امروز تغییرات زیادی در مورد بهترین روش‌های مدیریت کلاس ایجاد شده است.

در روش های قدیمی مدیریت کلاس، تمرکز بر روی وضع قوانین مختلف برای کنترل رفتار دانش‌آموزان قرار داشت. اما در رویکردهای جدید، به نیازهای دانش‌آموزان به منظور ایجاد روابط بهتر و فراهم کردن فرصت‌هایی برای خودانضباطی در شاگردان توجه می‌شود (Nel Noddings).

در حالت اول، یعنی اعمال قوانین سختگیرانه، معلم نقش مدیر را بازی می‌کند. این حالت، دانش‌آموزان را به سمت انفعال و رعایت قوانین از روی اجبار و ترس سوق می‌دهد. ضمن اینکه چنین روشی می‌تواند مشارکت آن‌ها را در یادگیری فعال و تفکر سطح بالاتر کاهش دهد.

اما در روند جدید مدیریت کلاس درس، تأکید بر هدایت دانش‌آموزان به سمت خود انضباطی و کاهش کنترل خارجی است. در این رویکرد، معلم به عنوان تسهیل‌گر و راهنما تنها در نقش هدایت کننده‌ی دانش آموزان و ناظر بیرونی در نظر گرفته می‌شود.

عوامل موثر بر مدیریت كلاس

عوامل موثر بر مدیریت كلاس را در سه قسمت به شرح زیر طبقه بندی می نماییم.
الف: ویژگی های شخصیت معلم؛
ب: روش های تدریس معلم؛
ج: استفاده از فنون تدریس.

الف) ویژگی های شخصیتی معلم

بدون شك شخصیت و یا ویژگی های شخصیتی معلم، یكی از عوامل بسیار مهم در نظم دهی كلاس می باشد. معلمی كه ظاهرآن آراسته می باشد، مثبت نگر و خوش اخلاق است به توانایی های ذهنی، جسمی، عاطفی و تفاوت های فردی شاگردان آگاهی دارد، شرایط فیزیكی كلاس را از قبل آماده می سازد،

مهارت ارزشیابی و پرسش كردن را میداند، دانش آموزان را دوست دارد و به كارش علاقه نشان میدهد، با ایمان،راستگو، صادق و خوش بیان می باشد و در كارش مسلط است و با معلمی كه این ویژگی‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ها را ندارد، مسلمآ بسیار متفاوت است بنابر این معلمین باید این صفت را در خود آشكار نمایند و در تمهیدات اشتغال به حرفه ی مقدس معلمی،این وی‍‍‍ژگی ها را در خود متبلور سازند.

ب) روش های تدریس

بسیارند دانشجو معلمینی كه در كلاسها ی دانشگاه یا مراكز تربیت معلم، دائم این جمله را بیان می دارند كه ” این روش تدریس را نمیتوان در كلاس ها به كار برد ” دلیل گفتن این جمله اعتراضی این است كه دانشجویان معلمی، هنوز آگاهی ندارد كه هر روش تدریس كارآیی خاص خود دارد و از یك روش تدریس نمی توان برای آموزش همه دروس و یا در همه كلاس ها استفاده نمود. همچنین بعضی اذعان می دارند كه اجرای بعضی از روش های تدریس، باعث شلوغی و بی نظمی كلاس می گردد.

در توضیح این مطالب شایان ذكر است كه یك معلم باید با توجه به شرایط كلاسی- امكانات و تجهیزات – توانایی های خود و شاگردان و محتوای كتب درسی یك روش مناسب انتخاب نماید و در صورتی كه روش تدریس معلم مناسب نباشد باعث سردر گمی شاگردان، شلوغی كلاس و اتلاف وقت خواهد شد. بنابر این لازم است كه یك معلم نسبت به الگوها،روش ها و راهبردهای فنون تدریس،آگاهی های لازم را داشته باشد تا به موقع و در جای مناسب از هر كدام از روش ها و فنون،با موقعیت بهره مند گردد.

یكی از دلایل عدم استفاده از روش های فعال تدریس توسط معلمان محتوای كتب درسی می باشد. تحلیل محتوای كتب درسی دوره ی دبیرستان نشان می دهد كه تنها 37 درصد معیار های روش های تدریس فعال و كتب درسی این دوره اعمال گردیده است.(پیریایی،1383) بنابر این ضرورت دارد كه یك معلم در طراحی آموزشی تدابیری بیاندیشد تا شاگردان را با مفاهیمی كه ارائه گردید آشنا نموده. و امكان بر هم زدن نظم كلاس را از دانش آموزان خاطی سلب نماید، همچنین ضروری است كه محتوای كتب درسی با توجه به چگونگی آموزش و اعمال روش های تدریس فعال باز نگری گردد.

ج) فنون تدریس

تدریس به مجموعه اعمالی كه معلم برای جلب توجه شاگردان به تدریس اثر بخش و كارآمد تر اجرا می نماید، گفته میشود. آشنایی و آگاهی نسبت به فنون تدریس و اعمال آنها در كلاس درس توسط معلم، باعث می شود،وی بدون استفاده از خشونت و تنبیه بدنی، كلاس را مدیریت نموده و نظم را حاكم سازد، از جمله فنون تدریس می توان موارد زیر را بر شمرد

1- تدبیر منفی

تدبیر منفی یكی از تكنیك های خانواده درمانی است و معلم به منظور ساكت كردن كلاس و یا جلب توجه دانش آموزان از آن استفاده می نماید بدین صورت كه وقتی كلاس شلوغ میشود معلم طنین شادی صدای خود را كم كرده و بغض صدایش را افزایش می دهد و با این روش به كلاس نظم می بخشد.

2- كم وزیاد كردن تن صدا

به منظور جلب توجه شاگردان و وادار كردن آنها به گوش دادن،معلم باید با صدای یكنواخت صحبت نكند، نوسانات صدای خود را كم و زیاد نماید تا دانش آموزان شنونده فعالی شوند.

3- حركت های معلم

بین حركتهای معلم وتوجه شاگردان رابطه مستقیم وجوددارد، ( شعبانی،382) هر چه حركات هدفمند معلم و حركت كردن به آخر كلاس و بر گشتن و حركات پایین كلاس معلم بیشتر باشد، معلم بر كلاس مسلط تر خواهد داشت و شاگردان بیشتر به او توجه خواهند كرد ودر نتیجه یادگیری بهتر صورت میگیرد.

4- تاكید روی بعضی از مفاهیم و كلمات

” نگاه كنید، دقت كنید “، این كلمات خیلی مهمند و تكرار بعضی افعال و كلمات از جمله نكاتی است كه به خاطر تاكید معلم، توجه شاگردان را جلب می نماید.

5- اشارات معلم

بعضی از ایما ها و اشارات معلم، باعث دقت بیشتر شاگردان می شود؛ حركات دست، چشم،ابرو، دهان، انگشتان و سر، مشتمل برا ین حركات است.

6- مكث های به موقع و هدفمند

برخی معلمان در حین توضیح دادن و یا سخنرانی با مكث های به موقع حواس شاگردان را به مفاهیم جلب می نمایند، و سر و صدای دانش آموزان را كاهش می دهد. و كلاس را اداره می نمایند.

7- تشویق وتمجید دانش آموزان

یكی ازفنونی كه به عنوان ابزاری موثر دراختیار معلمان می باشد، تشویق و تمجید است؛ البته تمجید عملكرد شاگردان، با ارزش تر از تشویق آنان است، زیرا تشویق شاگردان باعث به وجود آمدن آموزش و پرورش سود گرایانه می گردد. همچنین معلم می تواند با توجه به سن دانش آموزان از تقویت پته ای نیز بهره ببرد.ویا از كارتهای تلاش، امتیاز و كارت جایزه بدین منظور استفاده نماید. استفاده ی فاصله ای و نسبی متناوب از این ابزار،اثر بخشی آن را ارتقا می بخشد.

8- نگاههای معنی دار

گاهی نگاههای معنی دار معلم به دانش آموزی كه به درس توجه ندارد و یا سروصدا می كند،باعث كاهش رفتار نا به جای او می گردد.همچنین با عصبانیت نگاه كردن به دانش آموزانی كه برای كلاس مزاحمت ایجاد كرده اند ؛باعث می شود دانش آموز وادار شود به درس های معلم گوش دهد.

9- ضربه زدن به میز و صندلی

گاهی معلم با ضربه زدن به میز یا تابلوی كلاس،توجه شاگردان به مطالب و مفاهیمی كه ارائه می شود جلب می كند.

10- تدوین قانون و مقررات كلاس

تدوین قوانین كلاسی و تشریح آن برای دانش آموزان و آگاهی دادن به آنها باعث ایجاد نگرش می گردد و در نهایت موجب عملكرد مثبت فردی و گروهی می شود. لذا معلمان باید در تدوین مقررات كلاس به خصوص در روزهای اول دقت كافی داشته باشند.

سبک‌های مدیریت کلاس درس

سه مورد از مهم ترین روش های مدیریت کلاس عبارتند از:

• رفتار گرایانه
• تعامل گرایانه
• غیر مداخله گرایانه

در روش رفتار گرایانه، معلم باید از آغاز سال تحصیلی مقررات کلاسی مورد نظر خود را وضع کند و آن قوانین را با استمرار و جدیت اجرا نماید. در کلاس درسِ معلمان رفتارگرا، هر پاداش، محرکی برای یادگیری بعدی است. یعنی رفتار مطلوب از طریق دادن پاداش و پس گرفتن امتیاز در صورت بروز رفتار غیر مطلوب، تقویت می‌شود.

در روش تعامل گرایانه، از شیوۀ حل مسئله در کلاس استفاده می‌شود و مشکلات کلاس درس به این روش حل و فصل می‌شود.

در روش سوم، یعنی شیوه غیر مداخله گرایانه، دخالت معلم در کلاس درس در مقایسه با روش‌های دیگر بسیار کمتر است. هدف اصلی، دادن آزادی به دانش آموز است. معلم در این روش نقش یک مشاور و راهنما را ایفا می‌کند. تأکید این روش بر روی تقویت روابط معلم و شاگرد است.

نکات مفید برای مدیریت کلاس درس

در سال های اخیر، اصطلاح “مدیریت کلاس” عمدتاً به نوعی روش رفتاری برای هدایت رفتار کلاس اشاره داشته است. این هشت اصل در زمینه مدیریت کلاس می توانند مفید باشند:

1- امکان فعالیت های یادگیری معنادار را فراهم سازید.

رمز پیشگیری از بروز مشکلات در کلاس، داشتن فعالیت های با معنا و چالشگرانه است. وقتی دانش آموزان به کار خویش علاقه مند باشند، بی نظمی در کلاس کمتر می شود و زمانی که اطلاعات درسی برای دانش آموزان با معنا باشد، یادگیری تقویت می شود. یک عامل مهم برای پیدا کردن فعالیت های با معنا، اطلاعات شما از دانش آموزان، علاقه ها، روش فکری و میزان آمادگی آنان است.

2- کلاس را به محیط حمایت کننده تبدیل کنید.

یادگیری و رشد، خود به خود اتفاق نمی افتد و به این منظور لازم است به نیازهای دانش آموزان پاسخ داده شود. کلاس باید محیطی باشد که در آن، به نیازهای زیستی، ایمنی، تعلق و احترام به نفس در حد اعلای ممکن پاسخ داده شود. آشکار است که معلم نمی تواند جایگزین پدر و مادر شود و سرپرستی و عشقی را که کودک نیاز دارد، برای او فراهم کند، ولی مسلماً می تواند امنیت دانش آموز را در کلاس تضمین کند و با تحسین صادقانه او، نقشی تسهیل کننده ایفا کند.

3- برای یادگیری موفقیت آمیز، فرصت های لازم را فراهم آورید.

این گفته قدیمی که “موفقیت، موفقیت می آورد” در کلاس درس، کم تر از سایر جاها صادق نیست. همه دانش آموزان باید امکان تجربه موفقیت را در کلاس داشته باشند. این تجربه ممکن است از سهیم شدن در کارها تا پیشرفت در درسی خاص تغییر کند. معنای موفقیت تنها پیروزی در رقابت با دیگران نیست. پیشرفت فرد در انجام کارهای خود، منبع مهم کسب موفقیت است. معلمان موفق، فعالیت هایی را برنامه ریزی می کنند که ضمن کارامد بودن، احتمال موفقیت در آن ها زیاد باشد.

4- به دانش آموزان کمک کنید، هدف های مربوط به اصلاح خود را تعریف کنند.

هدف هایی که دانش آموزان انتخاب می کنند، در رفتار موفقیت آمیز آنان تأثیر دارد؛ یعنی احتمال بروز رفتارهای سازنده از دانش آموزانی که هدف های مربوط به اصلاح خود را دنبال می کنند، بسیار بیش تر از آن هایی است که فقط در پی هدف های عملی کلاس هستند.

5- درباره نتایج کارها، اطلاعات لازم را در اختیار دانش آموزان بگذارید.

گفتن نتایج کارها توسط معلمان، با موفقیت دانش آموزان رابطه نزدیک دارد. اگر آن ها به بچه ها، کارهای خوبشان و معیارهای خوب انجام دادن کارها را توضیح دهند، یادگیری دانش آموزان استمرار پیدا می کند و امکان بروز رفتارهای بد کاهش می یابد. به علاوه، این کار سبب می شود که آن ها درباره خود در رابطه با کارهایشان داوری کنند و کارهایشان را تحلیل کنند.

6- دانش آموزان را در تصمیم گیری شرکت دهید.

دانش آموزان نیاز دارند که احساس کنند در مورد کارهایی که انجام می دهند، مختارند. اگر مدیریت کلاس ضعیف باشد، آن ها احساس می کنند که در مورد یادگیری خود اختیار ندارند. در این صورت، آن ها آنچه را معلم می خواهد انجام می دهند و انگیزه شان برای ادامه کار کاهش می یابد. معلمان موفق به دانش آموزان خویش اجازه می دهند که نقش مهمی را در تعیین تجربه های یادگیری ایفا کنند. آن ها اغلب به دانش آموزان اجازه می دهند که درباره موضوع، زمان و نحوه یادگیری تصمیم بگیرند. مشارکت دانش آموزان سبب می شود که احساس کنند، بر اوضاع مسلط هستند. در نتیجه، انگیزه آن ها افزایش و امکان بد رفتاری شان کاهش می یابد.

7- برای روزهای “بد” برنامه ریزی کنید.

گاهی موفق ترین معلمان نیز با وجود برنامه ریزی، از تدریس باز می مانند. از جمله رویدادهایی مثل بیماری، مشکلات خانوادگی و… برای آن ها به وجود می آید. در این صورت، با یک پیش برنامه کلی و با معنا برای مواقع اضطراری، می توان دانش آموزان را کاملاً مشغول کرد.

8- رفتارهای مناسب را تقویت کنید.

دانش آموزان نمی توانند در یک زمان، هم مسأله ریاضی حل کنند و هم با یکدیگر صحبت کنند. در این جا حل مسأله، رفتار مناسب و صحبت کردن، رفتار نامناسب است. وقتی رفتار نامناسب به ندرت اتفاق می افتد. این روزها با یکدیگر در تقابل هستند و در یک زمان تنها یکی از آن ها را می توان انجام داد. پس با تقویت رفتار مناسب می توان از بروز رفتار نامناسب جلوگیری کرد. معیار مدیریت موفق در کلاس، پرهیز از مشکلات است، نه صرفاً برخورد با رفتارهای نامناسب.

پیشنهاداتی برای مدیریت بهتر انواع کلاس های درس

در این قسمت به صورت خلاصه پیشنهاداتی را برای مدیریت بهتر کلاس ارائه می‌دهیم.

1. رفتار ایده‌آل و انتظارات خود را برای دانش‌آموزانتان مشخص کنید و آن‌ها را در جایی ثبت کنید و جلوی چشم شاگردان قرار دهید.

2. از نظرات و پیشنهادات دانش‌آموزان برای وضع قوانین و مقررات کلاس نیز استفاده کنید.

3. از تنبیه کردن تمام کلاس به دلیل رفتار مخرب یا نامناسب یکی از دانش‌آموزان اجتناب نمایید.

4. برای کارهایی که به درستی انجام می‌شود پاداش یا تشویق در نظر بگیرید.

5. نحوه استفاده از ارتباطات غیرکلامی را تمرین کنید.

6. طرح درس‌ جذاب متناسب با سن دانش آموزان طراحی کنید تا مانع از کسالت و خستگی زودهنگام شاگردان شوید.

7. رفتارهای نامناسب دانش‌آموزان را سریعا مورد رسیدگی قرار دهید.

مدیریت کلاس درس مجازی

مدیریت کلاس مجازی، برای بسیاری از معلمانی که به حضور در مدرسه و تدریس حضوری عادت کرده‌اند، موضوعی چالش‌برانگیز و نگران‌کننده است.

در کلاس‌های حضوری، مزایای ارتباط فیزیکی به معلم کمک می‌کند تا بتواند قوانین مورد نظر خود را به راحتی اجرا کند. این مزیت در مدیریت کلاس‌ آنلاین وجود ندارد. بنابراین باید از روش‌های دیگری برای مدیریت کلاس‌های مجازی استفاده کرد.

در مقاله به صورت تیتروار به برخی مواردی که به مدیریت بهتر کلاس مجازی کمک می‌کند اشاره می‌کنیم.

• انتخاب پلتفرم مناسب برای تدریس آنلاین
• انتخاب پوشش و ظاهر مناسب
• برنامه‌ریزی دقیق برای کلاس و آماده کردن طرح درس
• تعیین قوانین کلاس
• تعاملی بودن کلاس‌های آنلاین
• ارائۀ گزارش منظم به والدین دانش‌آموز